Nhà báo Hoàng Anh Tuấn và câu chuyện tác nghiệp tại Nam Sudan

Đó là một trong những cảm xúc mà Thượng úy, quân nhân chuyên nghiệp Hoàng Anh Tuấn, phóng viên, biên tập viên của phòng truyền hình đối ngoại trung tâm phát thanh truyền hình quân đội chia sẻ cùng phóng viên báo Nhà báo và Công luận trong cuộc trò chuyện về chuyến đi tác nghiệp tại Nam Sudan của mình.

Anh có thể cho biết những ấn tượng đầu tiên của mình khi đặt chân đến đất nước xa xôi này?

Ngay từ trên máy bay nhìn xuống tôi đã thấy ấn tượng với quang cảnh những lều tạm trắng xóa trên mặt đất. Trên những con đường đầy bùn đất là những bóng người vật vờ đi lại, họ chật vật tìm một nơi có thể cư ngụ, tìm kiếm thức ăn và nước uống...Tuy rằng đã có sự chuẩn bị về tinh thần nhưng khi bắt đầu di chuyển từ Juba về căn cứ của lực lượng gìn giữ hòa bình tại Bentiu tôi vẫn không khỏi bàng hoàng bởi hiện thực đang diễn ra.

Người Nam Sudan chủ yếu sống bằng nghề nông nhưng chiến tranh đã làm gián đoạn mọi hoạt động nông nghiệp. Chiến tranh đã phá hủy gần như toàn bộ nền nông nghiệp, người dân không còn đủ khả năng để chi trả cho cuộc sống, đến cả những mặt hàng lương thực cơ bản nhất họ cũng không thể mua nổi. Hết lương thực, người dân phải sống nhờ vào tự nhiên. Nhiều tháng qua, họ chỉ biết sống dựa vào các loại cây cỏ và cá mà họ tìm thấy được nhưng hiện tại, đến cả những loại cây cỏ và sinh vật có thể ăn được trong tự nhiên cũng đang dần cạn kiệt. Nạn đói đã diễn ra ở nhiều nơi. Bất cứ những gì có thể ăn được họ đều đã lấy hết, giờ đây họ trông chờ vào những nguồn viện trợ. 

Thậm chí, đau xót hơn là ở khu trại tị nạn, một người đi chăn dê phải có 4 người có vũ trang đi cùng bảo vệ do tình trạng khan hiếm lương thực ở đây đã dẫn đến tình trạng tranh đoạt, cướp bóc, quân đối lập cướp của người dân, và chính dân địa phương cũng cướp bóc lẫn nhau.

Xung quanh là các cuộc nổi dậy, người dân đói khổ sống dựa vào những hoạt động nhân đạo, trong khi đó thời tiết lại vô cùng khắc nghiệt. Đó hẳn là một môi trường tác nghiệp đặc biệt?

Đúng vậy đấy. Nhóm phóng viên chúng tôi do được ở trong khu vực đóng quân của Liên Hiệp Quốc nên về cơ bản an toàn hơn rất nhiều. Tuy nhiên mỗi bước đi đều có sự giám sát hỗ trợ của lực lượng sĩ quan liên lạc, mọi hoạt động tại đây đều phải tuân thủ theo những quy định của Liên Hiệp Quốc.

Những tiếng súng nổ, các cuộc đụng chạm quân sự vẫn diễn ra hàng ngay tại đây… ê kíp đều thấm thía khi trải qua những hành trình đồng hành cùng nhóm sĩ quan liên lạc và đồng chí quan sát viên quân sự của Phái bộ Liên hiệp quốc để ghi hình. Mặc dù mỗi lần đi lại đã có sĩ quan liên lạc dẫn đường nhưng trong bối cảnh bất ổn tại khu vực thì bất cứ hành động nào cũng có thể gây kích động. Trong khi những đơn vị khác có thể sẽ an toàn hơn bởi được trang bị vũ trang và đồ bảo hộ cần thiết còn chúng tôi lại hoàn toàn không có. Bên cạnh nỗi lo gặp xung đột vũ trang giữa đường còn phải tránh va chạm với người địa phương khi mà người dân Nam Sudan họ không thích bị ghi hình, tất cả những clip, hình ảnh ghi lại được hầu như là phải sử dụng lén điện thoại hoặc được quay bằng camera giấu kín.

Ngoài những yếu tố chính trị thì nhóm phóng viên còn gặp phải những khó khăn khác, đó là những vấn đề gì vậy?

Những vấn đề về nước, bệnh dịch chẳng hạn. Nước sạch ở đây khan hiếm vô cùng. Chúng tôi 3-4 ngày mới được tắm một lần và nước tắm cũng phải lắng qua đêm cho bùn đất đọng xuống, còn nước uống thì được phát cho chai lavie 1 lít rưỡi cho 2 ngày, việc sử dụng nước cho các sinh hoạt khác cần tiết kiệm hết sức.

Thế nhưng, điều đó không thấm vào đâu bởi nỗi lo dịch bệnh. Khi mà môi trường xung quanh là một dải rộng lớn là các trại tị nạn lên đến 40000 người, xung quanh đó là những vũng ao tù nước đọng, người dân cả ăn, cả uống, cả tắm giặt bản thân, tắm giặt trâu bò đều trông chờ vào những vũng nước đó…chính bởi thế mà dịch bệch về mắt, về da, rồi sốt rét và có nhiều rắn độc nguy hiểm. 

Vậy nhưng những sĩ quan quân nhân của Việt Nam trong lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc đã sinh sống và làm việc tại đây nhiều tháng trời. Anh nghĩ thế nào về những đồng đội của mình?

Chuyến đi tác nghiệp tại Nam Sudan là chuyến đi để lại rất nhiều cảm xúc đối với ê kíp làm chương trình. Đó không chỉ là những cảm xúc xót xa khi chứng kiến đời sống vô cùng khốn khổ của người dân nơi nội chiến, đó còn là sự cảm phục với ý chí của các sĩ quan quân nhân Việt Nam đang làm nhiệm vụ trong lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc. Bên cạnh tấm lòng và nhiệt huyết của lực lượng quân y, những người đang hàng ngày chữa trị cho quân nhân lực lượng gìn giữ hòa bình, cho người dân địa phương và trẻ em bản xứ, nhóm phóng viên còn vô cùng ngưỡng mộ tinh thần dũng cảm mà những sĩ quan quân đội Việt Nam làm nhiệm vụ sĩ quan liên lạc và quan sát viên quân sự của Phái bộ Liên Hiệp Quốc đang đảm nhiệm. Công việc của họ còn gặp rủi ro lớn hơn rất nhiều.

Không có sĩ quan liên lạc các đoàn xe tuần tra sẽ không thể di chuyển qua các trạm kiểm soát của chính phủ với quân đối lập, khi có bất kỳ tình huống mâu thuẫn, căng thẳng, có nguy cơ nổ súng nào xảy ra trên đường, sĩ quan liên lạc chính là người đại diện cho đoàn xe giải quyết mâu thuẫn. Cảnh chĩa súng bị vây và các cuộc đàm phán với chính mình là nhân vật chính diễn ra hàng ngày. Còn là quan sát viên quân sự của Phái bộ Liên Hiệp Quốc ngoài nhiệm vụ như một sĩ quan liên lạc họ còn là tai mắt của Liên Hiệp Quốc, trực tiếp tham gia các cuộc đàm phán với chính phủ và quân đối lập, đồng thời phải hiện diện tại những điểm nóng, nguy hiểm nhất.

Tôi đã nghe anh nói rất nhiều đến cụm từ “Tinh thần Việt Nam ở Nam Sudan”?

Đó là cụm từ mà hầu như những phóng viên, nhà báo nào đã từng đến đây đều được nghe mãi. Tại đất nước xa xôi này, những sĩ quan quân đội nhân dân Việt Nam đã  thực hiện sứ mệnh Tổ quốc trao cho là cùng với 14000 binh sĩ gìn giữ hòa bình của hơn 60 quốc gia ngăn chặn nội chiến. Những ngày gian khổ trên đất Nam Sudan, có lẽ chính vì tinh thần Việt Nam, không ngại khó, không ngại khổ và luôn biết cách vươn lên trong mọi hoàn cảnh, mà họ đã hoàn thành nhiệm vụ.

Đến nơi đây ai cũng sẽ hiểu được giá trị của những từ Độc lập, Tự do và Hạnh phúc hơn lúc nào hết. Những điều mà nhiều người trong thế hệ chúng ta chưa bao giờ có thể hình dung ra từ trước đến nay. Và với phóng viên trẻ đang phục vụ trong quân ngũ như tôi thì tinh thần đó, cốt cách đó là thu hoạch lớn nhất trong chuyến tác nghiệp và sẽ là cả chặng đường làm báo sau này!

Xin cảm ơn anh!

Tại một đất nước xa xôi ở Châu Phi có những con người đang mang trên mình trọng trách lớn lao của dân tộc, tham gia vào lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc tại Nam Sudan. Nhằm ghi lại một phần hoạt động của những chiến sĩ Việt Nam đang làm công tác nhân đạo tại Nam Sudan, phóng viên Anh Tuấn cùng ê kíp của phòng truyền hình đối ngoại trung tâm phát thanh truyền hình quân đội đã lên đường thực hiện phóng sự “Tết Việt của những cánh chim hòa bình tại Nam Sudan”. Chương trình đã ghi lại những sinh hoạt đời thường trong điều kiện hết sức khó khăn, gian khổ nhưng vượt lên đó lại là quyết tâm hoàn thành trách nhiệm quốc tế cao cả và lời thề thực hiện sứ mệnh trước lá cờ Tổ quốc thiêng liêng. Chương trình cũng đã đạt Giải A chương trình truyền hình Tết ấn tượng năm 2018.

Nguyệt Hồ/Công Luận