Trong hơn 1.000 năm, thành phố cổ Tikal của người Maya là hiện thân của một trong những trung tâm đô thị lớn nhất và quan trọng nhất từng được xây dựng bởi nền văn minh tiền Columbus.

Tuy nhiên nó đã bị bỏ rơi một cách bí ẩn.

 

Nhấn để phóng to ảnh

Cho đến gần đây, lời giải đã dần được hé mở. Một nhóm nghiên cứu do các nhà khoa học tại Đại học Cincinnati dẫn đầu đã phân tích trầm tích từ các hồ chứa trong thành phố cổ hiện nằm ở Guatemala ngày nay và tìm thấy bằng chứng về các chất gây ô nhiễm độc hại khiến nước uống của Tikal không thể uống được.

Đối với một thành phố dễ bị hạn hán nghiêm trọng, những người sử dụng nước mưa bị ô nhiễm có thể là nguồn cơn dẫn đến sự di cư hàng ngàn cư dân của Tikal, ước tính lên tới 100.000 người ở thời điểm đỉnh cao của thành phố.

"Việc chuyển đổi các hồ chứa trung tâm của Tikal từ nơi duy trì sự sống thành những nơi gây bệnh là nguyên nhân dẫn đế sự từ bỏ thành phố tráng lệ này", các nhà nghiên cứu giải thích.

Để khám phá làm thế nào các hệ thống hồ chứa của Tikal duy trì và không duy trì được dân số của thành phố, nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi nhà sinh vật học David Lentz, đã lấy mẫu trầm tích được thu thập từ 10 hồ chứa khác nhau.

Phân tích DNA vẫn còn trong bụi bẩn cổ đại cho thấy dấu vết của hai loại vi khuẩn lam khác nhau (tảo xanh lam) trong các hồ chứa. Bằng chứng cho thấy các sinh vật này, Planktothrix và Microcystis tồn tại trong các hồ chứa trong nhiều thế kỷ trong thời kỳ chiếm đóng của Tikal, nhưng có khả năng trở nên đặc biệt khó khăn khi tảo nở hoa màu xanh lục trong thời kỳ khô hạn nghiêm trọng ngay trước khi Tikal bị bỏ rơi vào giữa thế kỷ thứ IX.

"Nước sẽ có vị rất khó chịu. Sẽ có những loài tảo lớn màu xanh lam này nở hoa. Không ai muốn uống nước đó”, nhà địa chất, khảo cổ học Kenneth Tankersley nói.

Bên cạnh nguồn độc tính trong nước, phân tích cũng cho thấy mức độ cao của thủy ngân trong trầm tích. Sau khi loại bỏ các nguồn gây ô nhiễm thủy ngân tiềm tàng từ môi trường tự nhiên như việc thủy ngân có thể bị rò rỉ vào các hồ chứa nước từ tầng trũng bên dưới, hoặc rơi xuống chúng qua tro núi lửa, các nhà nghiên cứu nhận ra rằng chính người Maya có khả năng đưa chất gây ô nhiễm vào.

"Màu sắc rất quan trọng trong thế giới Maya cổ đại. Họ đã sử dụng nó trong các bức tranh tường. Họ đã sơn màu đỏ thạch cao hay sử dụng nó trong chôn cất và kết hợp nó với oxit sắt để có được các sắc thái khác nhau”, Tankersley cho biết thêm.

Thật không may cho người Maya, một trong những thành phần họ sử dụng trong sơn là chu sa lại độc hại đối với con người khi tiếp xúc. Độc tính có thể đã được người Maya biết đến, như những người cổ đại khác đã biết, nhưng họ đã xử lý nó một cách an toàn. Họ có thể không bao giờ nhận ra rằng theo thời gian, nước mưa đã rửa trôi sự độc hại từ bề mặt sơn vào hồ chứa của thành phố vô tình đầu độc ngay cả giới thượng lưu của thành phố là những người sống gần các hồ chứa của cung điện và đền Tikal.

"Kết quả dẫn đến các gia đình hàng đầu của Tikal có khả năng được cho ăn các loại thực phẩm được tẩm thủy ngân vào mỗi bữa ăn. Vùng nước bị ô nhiễm sẽ có tác động tiêu cực đến sức khỏe của cộng đồng, đặc biệt là giới cầm quyền, có thể đã làm tổn hại khả năng lãnh đạo hiệu quả của họ", các tác giả giải thích.

Bên cạnh đó, khí hậu khô hạn và suy thoái môi trường cũng là vấn đề lớn đối với người Maya. Nhưng việc thiếu nước uống có thể là yếu tố cuối cùng đối với một thành phố bị hạn hán, ô nhiễm đứng bên bờ sụp đổ.

"Những sự kiện này đến với nhau cùng lúc chắc chắn đã dẫn đến việc dân chúng bị mất tinh thần. Khi đối mặt với nguồn cung cấp thực phẩm và nước đang cạn kiệt, họ trở nên sẵn sàng từ bỏ nhà cửa để tìm miền đất hứa khác”, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh.

Trang Phạm/Dân trí

Theo Science Alert