Những người mở con đường huyền thoại

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức “rực lửa” trên con đường Trường Sơn huyền thoại vẫn in sâu trong tâm khảm của những cựu chiến binh này. Họ là các nhân chứng lịch sử - những người trực tiếp tham gia giữ “mạch máu” giao thông đường Trường Sơn, chi viện sức người, sức của từ hậu phương miền Bắc vào chiến trường miền Nam.

Cựu chiến binh Nguyễn Bá Thuyết từng là lái xe trên tuyến đường Trường Sơn từ năm 1965 đến năm 1971, thuộc trung đoàn ô tô vận tải 32. Trong suốt 6 năm ấy, ông đã lái hàng trăm chuyến xe chở vũ khí, lương thực vào chiến trường miền Nam một cách an toàn, với nhiều sáng kiến trong vận tải được đơn vị tuyên dương. Nhiều lần giữa lằn ranh sinh tử, ông vẫn giữ vững tay lái và tinh thần lạc quan để băng qua lửa đạn của kẻ thù.

Ngày 5/5/1959, Tổng Quân ủy (nay là Quân ủy Trung ương) quyết định mở một con đường đặc biệt trên dãy Trường Sơn, để chuyển nhân lực, vật lực từ miền Bắc phục vụ cách mạng miền Nam cũng như cách mạng Lào và Cam-pu-chia. Đến ngày 19/5/1959, Bộ Chính trị quyết định thành lập Đoàn 559, xây dựng tuyến chi viện chiến lược vượt qua dãy Trường Sơn. Ra đời đúng sinh nhật Bác Hồ, tuyến đường được mang tên “Đường Hồ Chí Minh”, và ngày 19/5 trở thành ngày truyền thống của Đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh lịch sử.

Tuyến đường ra đời, ban đầu chủ yếu vận chuyển bằng phương thức thô sơ là gùi thồ, rồi dần hình thành một hệ thống đường vận tải, đường sông, đường ống… kéo dài tới hàng chục ngàn km. Đây là quyết định đúng đắn, sáng tạo về chiến lược, thể hiện quyết tâm sắt đá giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Những năm tháng hào hùng ấy, bất chấp sự ngăn cản, phá hoại khốc liệt của quân thù, bộ đội Trường Sơn đã hiệp đồng tác chiến với các lực lượng gồm: công binh, pháo binh, bộ binh, tăng thiết giáp, giao thông, thông tin liên lạc, … để khai thông, nối dài con đường huyết mạch, chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam.

Tuyến vận tải Trường Sơn -Đường Hồ Chí Minh có một vai trò và ý nghĩa chiến lược đặc biệt. Với tuyến đường này, miền Bắc đã đảm bảo chi viện lực lượng, vũ khí, lương thực, thực phẩm cho các chiến trường. Qua đó, đóng góp quan trọng sức người, sức của cho các chiến dịch lớn như: Chiến dịch Mậu Thân 1968; Chiến dịch Khe Sanh-Hướng Hóa; Chiến dịch Thành cổ 81 ngày đêm tại Quảng Trị; Bẻ gãy chiến dịch Lam Sơn 719 tại Đường 9-Nam Lào của kẻ địch và Chiến dịch Tây Nguyên…Từ đó, tạo tiền đề để quân và dân ta mở chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử vào mùa xuân 1975, đánh đổ Ngụy quyền, thống nhất đất nước... Tuyến đường Trường Sơn - Hồ Chí Minh là một sáng tạo chiến lược tài tình, chứng minh sức mạnh nội lực, ý chí “quyết chiến, quyết thắng” của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân. Đây là con đường của lòng người, mang sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân, thể hiện quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, giành độc lập tự do, thống nhất đất nước.

Góp phần vào thành quả cách mạng to lớn ấy, không chỉ bởi công lao hiển hách của những lực lượng trực tiếp mở đường, mà còn là sự đồng sức, đồng lòng, gắn kết giữa mọi tầng lớp nhân dân, các dân tộc anh em chung tay đoàn kết, chiến đấu dành tự do độc lập. Có rất nhiều sự hy sinh, cống hiến thầm lặng để giữ huyết mạch giao thông. Trong đó có cả những “tiếng hát át tiếng bom”, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho bộ đội, dân công, thanh niên xung phong vững ý chí, xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước.

Đối với nghệ sĩ Nguyễn Thị Thanh Hường, những tháng ngày được cống hiến ở rừng Trường Sơn là những ký ức đẹp nhất của cuộc đời, mà mỗi lần nhắc đến, bà lại rơm rớm nước mắt. Trong trí nhớ của người nghệ sĩ hơn 80 tuổi, kỷ niệm như những thước phim quay chậm, nhưng hiện lên rất rõ như mới diễn ra ngày hôm qua. Tuổi 20, nghệ sĩ Thanh Hường với vóc dáng mảnh mai và nhỏ bé, xung kích đi vào Tây Trường Sơn. Tiếng hát cao vút và thánh thót như chim họa mi của bà đã mang sức mạnh to lớn, truyền đi những thông điệp về lý tưởng của Đảng, Bác Hồ, tình yêu độc lập tự do, nhiệt huyết của một thế hệ thanh niên sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc.

Ai đã từng đến Trường Sơn, đều không thể nào quên những ngày tháng khốc liệt mà cũng không kém phần lãng mạn. Tình yêu vẫn nảy nở ngay trên những cung đường hy sinh gian khổ. Đó không chỉ là ký ức cá nhân, mà còn là niềm kiêu hãnh của cả một thế hệ đã dũng cảm chiến đấu, hy sinh giành độc lập, tự do và chủ quyền cho quốc gia, dân tộc.

Để có được mạng lưới đường Trường Sơn, sau này được Đảng, Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, đất nước ta đã hy sinh hơn 20 ngàn liệt sỹ, hàng chục ngàn chiến sỹ khác bị thương, bị mất đi một phần thân thể hay nhiễm chất độc da cam. Sự hy sinh to lớn đó không thể kể hết bằng lời. Trong 16 năm phục vụ kháng chiến chống Mỹ, tỉnh Thanh Hóa có hơn 2.000 người mãi mãi nằm lại nơi đại ngàn Trường Sơn, gần 5.000 người bị thương, 2.910 người bị nhiễm chất độc hóa học. Họ đã viết nên những trang sử hào hùng mang tên lính Trường Sơn, đóng góp to lớn vào công cuộc giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Từng thước đất trên tuyến đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đều thấm bao mồ hôi, xương máu, nhiều anh hùng- liệt sĩ đã vĩnh viễn nằm lại với cỏ cây hoa lá nơi đây. Sự hy sinh cao cả ấy đã làm tươi thắm thêm màu cờ của Tổ quốc, để đường Trường Sơn đi vào huyền thoại, góp phần to lớn vào thắng lợi của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc vào mùa Xuân năm 1975.

Với những người lính Trường Sơn, sau cuộc chiến còn sống trở về đã là hạnh phúc hơn nhiều đồng đội. Thế nhưng, nhiều người trong số đó mang theo những vết thương suốt phần đời còn lại, có những vết thương để lại sẹo, có những vết thương vô hình nhưng vẫn không ít đớn đau… Mảnh vải dù, chiếc võng, ba lô…, là kỷ vật của người lính được lưu giữ hàng chục năm qua, giúp các thế hệ hôm nay và mai sau hiểu biết thêm về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Cựu chiến binh  Lê Văn Thống, Chủ tịch Hội truyền thống Trường Sơn ở thành phố Sầm Sơn, năm nay đã ngoài 70 tuổi. Ông có hơn 16 năm ở  đoàn 559, có mặt ở những cung đường ác liệt nhất tại Khe Sanh, Quảng Trị và nước bạn Lào. Kỷ vật chiến trường  ông mang về là mảnh dù nhỏ và một chiếc ăng gô, vật dụng quen thuộc của bộ đội Trường Sơn. Đến nay, cựu chiến binh Lê Văn Thống vẫn gìn giữ cẩn thận những kỷ vật chiến trường ấy với sự trân trọng, nâng niu. Câu chuyện về tấm vải dù và chiếc ăng gô đã gợi lại cho ông và đồng đội bao ký ức của một thời khói lửa.

Con đường mòn chạy dọc dãy Trường Sơn hùng vĩ rầm rập bước chân những binh đoàn ra trận năm xưa, giờ đây đã mang một diện mạo mới. Tuyến đường “máu lửa” thời đánh Mỹ nay đã được nâng cấp, mở rộng, nối liền một dải từ Bắc tới Nam mang tên “Đường Hồ Chí Minh” đã làm thay đổi đời sống của đồng bào các dân tộc, góp phần phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Đường Hồ Chí Minh - đường Trường Sơn hiện nay không chỉ đi từ thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ tỉnh Nghệ An đến Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước như trước nữa, mà đã trải dài từ Cao Bằng đến tận đất Mũi Cà Mau. Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đã từng nói: “Đường Hồ Chí Minh vừa trực tiếp phục vụ chiến đấu trong chiến tranh giải phóng dân tộc, nhưng đồng thời mang ý nghĩa lâu dài cho đất nước”. 

Có dịp trở lại Trường Sơn, được đi trên tuyến đường Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh năm xưa, nhiều người không khỏi bất ngờ trước sự đổi thay quá lớn tại những vùng đất trước kia từng bị đạn bom cày xới, nhiều CCB không còn nhận ra Trường Sơn của những năm đánh Mỹ. Thế nhưng, nhiều địa danh vẫn còn hiện hữu, được công nhận là di tích lịch sử. Nơi đây không chỉ là chốn đi về, nương náu của hương hồn những đồng đội Trường Sơn, mà còn là điểm đến tham quan, học tập, tìm hiểu về lịch sử cho thế hệ hôm nay và mai sau. Tổ quốc, Nhân dân mãi khắc ghi công lao của những người đã làm nên Đường Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh - “con đường huyền thoại”./.

Minh Thúy/Phim tài liệu ngày 15.5