Dấu tích thời kỳ Hùng Vương trên đất Thanh Hóa
Theo truyền thuyết và sử sách, các Vua Hùng đã xây dựng nên Nhà nước Văn Lang - Nhà nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc Việt Nam - tồn tại từ thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 2 trước Công Nguyên. Từ bấy tới nay, nhiều dấu tích liên quan đến thời kỳ Hùng Vương và nền văn minh tiêu biểu của thời kỳ đó - nền văn minh Đông Sơn - vẫn còn tồn tại trên đất xứ Thanh.
Năm 1924, một người dân của làng cổ Đông Sơn, nay thuộc phường Hàm Rồng, thành phố Thanh Hóa, đã vô tình phát hiện ra một số cổ vật bằng đồng. Từ đó, dần phát lộ một nền văn minh rực rỡ gắn với thời kỳ Hùng Vương, được đặt tên là nền văn minh Đông Sơn.
Hiện nay, Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa còn lưu giữ một hệ thống di vật đa dạng, phong phú của nền văn minh Đông Sơn, tái hiện khái quát đời sống tinh thần và vật chất của cư dân thời đại ấy. Trong đó, trống đồng được xem là di sản văn hóa vật thể tiểu biểu, đỉnh cao trí tuệ của văn minh Đông Sơn. Sự tinh xảo của trống đồng Đông Sơn cho thấy kĩ thuật chế tác đồng thau của người Việt Cổ đã đạt đến trình độ điêu luyện.
Hiện nay, tại Thanh Hóa còn khá nhiều di tích, dấu tích liên quan đến thời kỳ Hùng Vương như: Đền Đồng Cổ ở xã Yên Thọ, huyện Yên Định; Đền thờ Thượng Ngàn Sơn Tinh Công Chúa ở phường Đông Cương, thành phố Thanh Hóa; Đền Hổ Bái ở xã Yên Bái, huyện Yên Định; Đền thờ Đức thánh Mai An Tiêm tại xã Nga Phú, huyện Nga Sơn… Trong đó, Đền Đồng Cổ là một di tích có giá trị lớn về văn hóa và lịch sử.
Tương truyền, Đền được xây dựng từ năm 2569 trước Công Nguyên, dưới thời Hùng Vương. Theo thần phả của Đền: Vua Hùng trên đường đi dẹp giặc Hồ Tôn, đã được vị Sơn Thần nơi đây mang trống đồng trợ chiến, giúp Vua đánh tan quân giặc. Thắng trận trở về, Vua Hùng phong cho thần là Đồng Cổ Đại Vương.
Nhà nghiên cứu Phan Bảo, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam
Hàng ngàn năm đã trôi qua, song những di tích, dấu tích gắn với thời kỳ Hùng Vương trên đất Thanh Hóa vẫn mang ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhớ về buổi đầu dựng nước của cha ông; giáo dục thế hệ hôm nay noi gương tiền nhân, nỗ lực phấn đấu xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.
