Xã Thành Lâm phát triển cây Sói rừng cải thiện sinh kế và tăng cường sức khỏe miễn dịch
Những năm gần đây, hàng chục hộ dân ở xã Thành Lâm, huyện Bá Thước đã phát huy lợi thế về khí hậu, đất vườn, đất rừng để phát triển trồng cây Sói rừng, nhằm tăng thu nhập, cải thiện sinh kế và tăng cường sức khỏe miễn dịch cộng đồng.
Cuối năm 2021, gia đình anh Lò Văn Phán, ở thôn Bầm, xã Thành Lâm được Dự án "Hỗ trợ cộng đồng địa phương phát triển bền vững cây Sói rừng" của Viện Môi trường và Phát triển bền vững hỗ trợ trồng hơn 14.000 giống gốc cây Sói rừng. Nguồn giống gốc được lấy từ trong rừng cộng đồng của xã Thành Lâm, thuộc vùng đệm của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông và mua từ một số tỉnh ở phía Bắc.
Bên cạnh đó, anh Lò Văn Phán được Dự án hướng dẫn kỹ thuật nhân giống cây Sói rừng, tiêu chuẩn hom giống, hạt giống, điều kiện làm vườn ươm, cắt hom và xử lý hom, cách pha thuốc kích thích để hom rễ; kỹ thuật nhân giống từ hạt, xử lý hạt giống, gieo hạt trên luống, trên bầu, lượng nước tưới, bón phân, làm cỏ, quản lý sâu bệnh, đảo bầu; tiêu chẩn cây xuất vườn từ hom và hạt.
Nhờ áp dụng đúng quy trình kỹ thuật nên giống cây Sói rừng của gia đình anh Phán sinh trưởng và phát triển tốt, đã bán cây giống cho các hộ dân cam kết tham gia trồng cây Sói rừng trên địa bàn xã; ngoài ra, anh Lò Văn Phán còn tạo việc làm, thu nhập ổn định cho một số người dân trong thôn.
Anh Lò Văn Phán, thôn Bầm, xã Thành Lâm, huyện Bá Thước
Xã Thành Lâm, huyện Bá Thước có trên 98% là đồng bào dân tộc Thái sinh sống, nằm trong vùng đệm của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, khí hậu mát mẻ quanh năm, cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, có nhiều loài thảo dược và có thể trồng được nhiều loài dược liệu dưới tán rừng để làm bài thuốc gia truyền chữa các loại bệnh từ cây rừng tự nhiên, trong đó có cây Sói rừng.
Cây Sói rừng còn gọi tên khác là Sói nhẵn, chè rừng, chè dại, là cây thuốc bản địa của người dân ở vùng đồi, núi rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. Hiện có 2 loài họ Hoa Sói là Sói đứng và Sói rừng, trong đó Sói đứng chiếm đa số, người dân ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông thường dùng lá chè nấu nước uống và làm men rượu.
Theo Y học cổ truyền, cây Sói rừng có vị đắng, tính ấm, dùng để kháng khuẩn, tiêu viêm, hoạt huyết, trừ phong thấp. Dân gian thường dùng cây Sói rừng để chữa các bệnh viêm phổi, viêm phế quản, viêm dạ dày, viêm ruột cấp tính, đau nhức xương khớp, gãy xương. Ngâm rượu cây sói rừng uống chữa tức ngực, đau nhức xương khớp; toàn cây trị cảm mạo, kinh nguyệt không đều và viêm phổi. Lá Sói rừng trị ho, giã đắp chữa rắn cắn.
Trong y học hiện đại, cây Sói rừng chữa trị bệnh ung thư dạ dày, ung thư phổi, gan, tuyến tụy, trực tràng, cuống họng, bệnh bạch cầu và các khối u ác tính khác… Ngoài ra, cây Sói rừng còn có công dụng điều trị bệnh giảm tiểu cầu, kháng khuẩn, Tụ cầu vàng gây bệnh viêm da, mũi và các chủng vi khuẩn kháng thuốc; giảm viêm nhiễm và giảm bệnh nặng do virus, như virus cúm AH1N1; hỗ trợ điều trị Hội chứng tổn thương phổi cấp tính (ALI) hoặc Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS); điều chỉnh miễn dịch và chống viêm…
Ngoài ra, cây Sói rừng là làm cây thuốc, làm chè uống, ăn quả, làm cây cảnh và các giá trị khác. Cây Sói rừng cho tinh dầu mùi hương độc đáo có thể sản xuất thực phẩm chức năng, mỹ phẩm…Thời gian trồng cho đến khi thu hái là 2 năm, giá thu mua cả cây Sói rừng khô trên thị trường khoảng 90.000 đồng/1kg.
Để bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên cây Sói rừng, Quỹ Môi trường toàn cầu (UNDP - GEF), Viện Môi trường và Phát triển bền vững (VESDI) đã phối hợp với UBND huyện Bá Thước triển khai thực hiện Dự án "Hỗ trợ cộng đồng địa phương phát triển bền vững cây Sói rừng để cải thiện sinh kế và tăng cường sức khỏe miễn dịch ở cộng đồng người Thái tại xã Thành Lâm". Mục tiêu của Dự án là xây dựng vườn cây giống gốc Sói rừng năng suất, chất lượng trên 3.000 cây, từ 3 đến 4 năm tuổi; phấn đấu có 50 hộ dân trên địa bàn xã Thành Lâm đăng ký tham gia trồng 21.500 cây Sói rừng, với diện tích 1,5 ha đất vườn rừng, đất vườn nhà. Hiện có 28 hộ dân ở các thôn Bầm, Leo, Đôn đã tham gia trồng cây Sói rừng, các hộ dân được Dự án hướng dẫn quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc, bón phân, làm cỏ, tưới nước; kỹ thuật nhân giống cây Sói rừng.
Giáo sư, Tiến sĩ Trần Công Khánh, Trường Đại học Dược Hà Nội, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền
Việc triển khai thực hiện Dự án "Hỗ trợ cộng đồng địa phương phát triển bền vững cây Sói rừng để cải thiện sinh kế và tăng cường sức khỏe miễn dịch cộng đồng người Thái, xã Thành Lâm" không chỉ bảo tồn loài cây thuốc bản địa mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập, chăm sóc sức khỏe cho người dân trên địa bàn.
Hiện huyện Bá Thước chỉ đạo xã Thành Lâm tích cực tuyên truyền, vận động người dân phát triển, mở rộng diện tích trồng cây Sói rừng; đồng thời, khuyến khích, tạo điều kiện, thu hút các doanh nghiệp, cá nhân đầu tư phát triển các sản phẩm chế biến từ cây Sói rừng để đăng ký sản phẩm OCOP; đặc biệt là và trở thành sản phẩm hàng hóa phục vụ du lịch ở khu Pù Luông.