Đền Hàn Sơn – Danh thắng kỳ vĩ

Hà Sơn là một vùng đất linh kiệt, sơn thủy hữu tình, có núi non tầng tầng lớp lớp, có mây trời lãng đãng tựa non tiên. Xưa kia, thôn Kẻ Nước, Chí Thủy là khu vực đền Hàn Sơn bây giờ, cũng là ngã ba Bông là nơi sông Mã tách dòng, trước khi trở về với biển cả.

Tương truyền, vào năm Hồng Đức dưới thời vua Lê Thánh Tông năm 1470; Thái úy Lê Thọ Vực trấn ải ngã ba sông Mã, nơi "rừng thiêng nước độc". Trong lúc tình thế nguy cấp bỗng có người phụ nữ xiêm áo trắng, sau này gọi là Mẫu Đệ Tam từ trên mây bước xuống bên võng mà rằng: "Hãy về nơi Nhị sơn hạ thủy vây hãm, cầu Mẫu thoải tất ứng linh". Y lời, mạc Tướng về nơi Chí Thủy, tức Đền Hàn Sơn bây giờ bố trí binh trận. Khi nước triều dâng lên cũng là lúc quân Mạc kéo đến, mạc Tướng cho thuyền nhỏ ra khiêu chiến, giả thua chạy về. Khi quân Mạc kéo vào nơi phục binh bị mạc Tướng cho quân ra đuổi đánh, quân giặc chết vô kể, máu nhuộm đỏ sông.

Người con gái ngồi trên kiệu võng về báo mộng cho tướng quân Lê Thọ Vực đêm hôm ấy là con gái Ngọc Hoàng thượng đế, nay gọi là Cô Ba hoặc Cô Bơ thoải đền Ba Bông. Còn người báo mộng hiến kế để tướng quân phá giặc là "Đệ Tam Thủy Tiên Thánh Mẫu Bạch Ngọc Hồ Trung Xích Thủy Tân Xích Lân Long Nữ" hay còn gọi là Mẫu Đệ Tam, Mẫu Thoải hay Mẫu Hàn Sơn.

Để đáp lại ân đức của các thánh thần, tướng Lê Thọ Vực tâu lên vua, vua Lê cho lập đền thờ Cô Ba ở bãi bồi ven ngã Ba Bông hiện nay, đền thờ thánh Mẫu đệ tam ở non cao Thạch Bàn thác Hàn Chí Thủy. Lại nhớ ơn công đức của tướng Lê Thọ Vực, Nhân dân lập đền thờ tướng quân ngay phía dưới trước đền Mẫu, được gọi là đền Hàn Sơn.

Nhìn từ xa, Đền Hàn Sơn tựa như một bức tranh sơn dầu - thủy mặc nhưng lại mang trong mình yếu tố tâm linh uy nghiêm, đầy tôn kính mà không nơi nào có được. Cổng đền hướng ra bờ sông Lèn, ở giữa là bức đại tự "Hàn Sơn linh từ". Bên trong, đền được lập theo 4 cấp với 4 cung uy nghi, tráng lệ. Sau hậu cung lên tới đỉnh núi ngự khoảng gần cây số là nơi Mẫu Đệ tam giáng thế. Tuy là đỉnh núi nhưng rất bằng phẳng, ở giữa là một phiến đá rộng khoảng chục mét vuông, xung quanh rừng thông bạt ngàn ngày đêm lộng gió.

Ông Nguyễn Văn Ngọ, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá cho biết: "Địa phương chúng tôi đã quan tâm, gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa của địa phương. Chúng tôi chú trọng đến việc hướng dẫn Nhân dân và du khách thực hiện tốt các quy định khi đến dâng hương, vãn cảnh; công tác phòng chống cháy nổ, an ninh trật tự, vệ sinh môi trường được thực hiện tốt".

Trong những năm qua, các cấp chính quyền tại địa phương đã huy động các nguồn lực trong xã hội, đầu tư xây dựng và tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa tâm linh ngày càng khang trang, bề thế, góp phần làm cho Cụm di tích và thắng cảnh Hàn Sơn trở thành một không gian văn hóa, du lịch hấp dẫn, nổi tiếng của xứ Thanh nói riêng, cả nước nói chung.