Cách thành phố Thanh Hóa khoảng 150km về phía Tây Bắc, cách thị trấn Cành Nàng gần 30km, bản Kho Mường nằm trong khu vực Quốc Thành - một trong những nơi xa xôi, hiểm trở nhất của huyện Bá Thước. Đường vào bản Kho Mường gập ghềnh men theo triền núi. Vượt qua chặng đường ấy, bản làng nhỏ bé hiện ra với vẻ đẹp giản dị, bình yên.

Kho Mường thuộc mường Khòong - một trong những xứ Mường huyền thoại của vùng đất Bá Thước, cùng với những Mường Ký, Mường Ống, Mường Ai… Cả bản chỉ có khoảng 60 hộ dân sinh sống, với hơn 200 nhân khẩu. Cho tới tận bây giờ, vẻ đẹp văn hóa của đồng bào Thái vẫn được người dân nơi đây gìn giữ qua nhiều thế hệ; và thiên nhiên vẫn giữ vẻ hoang sơ, làm say lòng du khách.

Nhắc đến Kho Mường, không thể không nhắc đến Hang Dơi, thắng cảnh nổi tiếng của vùng đất này. Hang nằm trên ngọn núi thuộc dãy Pù Luông. Để lên được hang, du khách phải vượt qua đoạn đường quanh co, khúc khuỷu. Đứng từ cửa chính nhìn xuống, hang Dơi mở ra một không gian rộng lớn, ẩn chứa vẻ đẹp kì bí và hùng vĩ. Lòng hang Dơi tuy chỉ chưa đầy 1km, nhưng rộng và cao. Những khối đá tự nhiên, những thạch nhũ đủ mọi hình thù, khơi gợi trí tưởng tượng của du khách.

Người dân Kho Mường đến bây giờ vẫn truyền miệng giai thoại về sự ra đời của hang Dơi. Truyện rằng, thuở xưa, xứ Mường Khoòng có người khổng lồ với sức mạnh vô biên. Một hôm, ông muốn phá ngọn núi, lấy đá ngăn sông để làm thay đổi dòng chảy của sông Mã ngả về hướng quê mình - bản Kho Mường. Đang làm dở thì nghe tin mẹ mất. Ông bỏ về chịu tang mẹ. Ngọn núi mà người khổng lồ đào dở dang ấy trở thành hang Kho Mường ngày nay.

Câu chuyện dẫu chỉ là huyền thoại, nhưng góp thêm vẻ đẹp bí ẩn cho hang Dơi; khiến du khách thêm tò mò, thích thú khi vượt đường xa về thăm hang động nổi tiếng khu vực miền Tây Thanh Hóa này.

Đời sống sinh hoạt bình dị của người dân Kho Mường cũng là điểm nhấn thu hút du khách phương xa. Bản đẹp nhất là vào mùa lúa. Những thửa ruộng bậc thang mang lại cho vùng đất này vẻ nên thơ, là điểm check-in lý tưởng cho du khách.

Đến với Kho Mường, du khách còn được trải nghiệm những sản vật nổi tiếng của đồng bào Thái nơi đây. Một trong số đó là vịt Cổ Lũng - giống vịt bản địa, có chất lượng thịt thơm ngon đặc trưng. Tận dụng những dòng suối nhỏ chạy vòng quanh bản, bà con thả nuôi vịt, vừa tạo cảnh quan, vừa là nguồn dự trữ thực phẩm, phục vụ du khách mỗi khi có yêu cầu.

Ngoài ra, dân bản còn tập trung nuôi cá dốc, một đặc sản khác của đồng bào dân tộc Thái. Đây vừa là sinh kế, giúp bà con phát triển kinh tế, đồng thời tạo thêm điểm nhấn để du khách trải nghiệm cuộc sống sinh hoạt của người dân vùng cao. Cá dốc cũng là một đặc sản ẩm thực có tiếng của Bá Thước nói riêng và các huyện miền Tây Thanh Hóa nói chung. Đến Kho Mường, du khách có cơ hội được thưởng thức những món ăn dân dã, thơm ngon, do chính tay đồng bào chế biến, để cảm nhận rõ hơn phong vị của núi rừng.

Kho Mường bắt đầu manh nha phát triển du lịch từ những năm cuối thế kỷ 20. Nhưng phải đến năm 2017, du lịch nơi đây mới bắt đầu được quan tâm, đi vào hoạt động bài bản. Chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền các hộ dân tích cực làm du lịch cộng đồng. Các lớp tập huấn được tổ chức, nhờ đó người dân có thêm kiến thức và kinh nghiệm phục vụ du khách tốt hơn.

Gia đình chị Lò Thị Bình là một trong những hộ dân mở homstay sớm nhất tại Kho Mường. Căn nhà sàn truyền thống được chị cải tạo, nâng cấp, với đầy đủ thiết bị và đồ dùng phục vụ lưu trú. Từ chỗ chỉ biết làm nông nghiệp, đến nay, chị Bình và các chị em trong bản đã thuần thục một số nghiệp vụ phục vụ du khách. Ngoài homestay của gia đình chị Bình, Kho Mường hiện giờ có 14 homestay khác, có thể đáp ứng nhu cầu ăn nghỉ của hàng trăm du khách một lượt.

Trong những năm qua, Kho Mường đã được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất. Đường sá vào bản được cải thiện. Nhiều công trình dân sinh được xây dựng. Đặc biệt, Kho Mường đã thành lập CLB xe ôm phục vụ những khách có nhu cầu di chuyển trong quá trình tham quan bản. Câu lạc bộ hiện có khoảng 70 thành viên, hoạt động có quy củ và tương đối chuyên nghiệp.

Do đáp ứng được những yêu cầu cơ bản về hoạt động du lịch, nên Kho Mường trở thành điểm đến thu hút ngày càng đông du khách gần xa. Trước đại dịch Covid-19, mỗi năm có khoảng 1000 lượt khách ghé thăm Kho Mường. Nhưng chỉ tính riêng 9 tháng đầu năm nay, đã có hơn 1400 lượt khách tới khám phá bản du lịch này. Dự kiến trong thời gian tới, lượng du khách đến với Kho Mường sẽ tiếp tục tăng lên đáng kể.

Cũng như nhiều bản du lịch cộng đồng khác tại Bá Thước, hoạt động du lịch tại Kho Mường còn khá đơn giản. Song, với vẻ đẹp sẵn có và sự mến khách của con người nơi đây, du lịch Kho Mường hứa hẹn khởi sắc trong tương lai, góp phần đưa vùng đất Mường Khoòng xa xôi trong thần thoại đến gần hơn với du khách gần xa.