Bầu cử tổng thống Indonesia: Đối thủ cũ, bối cảnh mới

Ông Joko Widodo (trái) và ông Prabowo Subianto trong cuộc tranh luận được truyền hình trực tiếp ngày 30-3 tại thủ đô Jakarta - Ảnh: Reuters

Đối thủ chính của đương kim Tổng thống Joko Widodo lần này vẫn là cựu trung tướng Prabowo Subianto - người có liên hệ mật thiết với giới tinh hoa chính trị Indonesia. Các con số trước bầu cử đều đứng về ông Widodo, người có biệt danh "Jokowi".

Khi ông Widodo đắc cử cách đây 5 năm, nhiều người đã nói đó là một gáo nước lạnh với giới tinh hoa quân đội và chính trị sau hàng chục năm cầm quyền của ông Suharto. Bởi vậy, dù đang có ưu thế, ông Jokowi vẫn chọn một giáo sĩ Hồi giáo cấp cao làm liên danh phó tổng thống, cho thấy làm kinh tế tốt là đúng nhưng vẫn chưa đủ tại quốc gia có số người theo đạo Hồi đông nhất thế giới.

Kinh tế song hành tôn giáo

Ba ngày trước cuộc bầu cử, Tổng thống Jokowi đã hành hương đến địa điểm linh thiêng nhất của đạo Hồi - Thánh địa Mecca tại Saudi Arabia, theo Hãng tin Reuters. Mục đích thật sự của chuyến thăm, theo nhiều người Indonesia, là để nhấn mạnh trước nhân dân rằng đương kim tổng thống của họ là một người Hồi giáo sùng đạo.

Jokowi, vị tổng thống đầu tiên của Indonesia xuất thân ngoài tầng lớp tinh hoa, đã phải chống đỡ các đòn công kích, những nỗ lực bôi nhọ trong suốt 5 năm cầm quyền.

Họ nói ông là một kẻ chống Hồi giáo trong khi quên đi thực tế rằng ông là một người Hồi giáo ôn hòa đến từ thành phố Solo. Họ tố ông là người chỉ đem về cho đất nước hàng đống nợ từ Trung Quốc mà quên mất bản thân đang hằng ngày hưởng lợi từ cơ sở hạ tầng chất lượng cao được mọc lên dưới thời ông.

Thời kỳ "bầm giập" nhất của Tổng thống Jokowi có lẽ rơi vào năm 2016, khi các cuộc biểu tình phản đối cộng đồng gốc Hoa thiểu số diễn ra rầm rộ. Các bình luận về Kinh Coran của một tỉnh trưởng gốc Hoa theo Công giáo ở Jakarta, điều mà người Hồi giáo Indonesia cho là báng bổ, đã đẩy căng thẳng tôn giáo lên mức cao nhất trong nhiều năm.

Sự giận dữ của người dân buộc ông Jokowi phải chọn giáo sĩ Maruf Amin làm đồng minh mới để xoa dịu sự thất vọng của những người cấp tiến ủng hộ ông.

Giới quan sát nhận định kinh tế Indonesia dưới thời ông Jokowi có khởi sắc. Mặc dù trong nhiệm kỳ này ông Jokowi vẫn chưa thể nâng tăng trưởng kinh tế lên 7% như cam kết hồi năm 2014, tăng trưởng hằng năm của Indonesia luôn duy trì ở mức 5%.

Với hơn 300 tỉ USD được đổ vào các dự án cơ sở hạ tầng, việc di chuyển giữa 17.000 hòn đảo của Indonesia đã trở nên tốt hơn, đường sá được mở rộng, cảng biển và sân bay mới liên tục được xây. Người dân Jakarta giờ hẳn vẫn còn ngửi thấy mùi sơn tại các ga tàu điện ngầm đầu tiên vừa được khai trương cách đây 2 tuần, sau 5 năm xây dựng.

Điểm yếu của Jokowi

Niken Satyawati, một người bạn thân thiết của gia đình Jokowi, trong một quyển sách gần đây tiết lộ tổng thống đang cố gắng đưa mô hình quản lý trong sạch từ thành phố Solo, nơi ông từng làm thị trưởng, ra áp dụng tại chính quyền trung ương.

Điểm yếu của ông Jokowi, theo bà Niken, có lẽ là việc ông đang muốn đáp ứng nguyện vọng của quá nhiều người.

Nhưng phe đối lập thì nghĩ khác. Các dự án hạ tầng đắt đỏ, nợ nước ngoài và nợ công liên tục tăng, sự phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc, bị các đối thủ của ông Jokowi xem là điểm yếu của đương kim tổng thống và ra sức khai thác.

Một cuộc thăm dò được thực hiện vào tháng 3 cho thấy ông Jokowi nhận được 54% sự ủng hộ (giảm từ 59% một năm trước) trong khi đối thủ của ông, cựu trung tướng Prabowo, đang thu hẹp khoảng cách lên mức 35% (tăng từ 30%). Ngoài những vấn đề đã kể trên, ông Prabowo còn tập trung công kích vào sự bất bình đẳng trong xã hội và giá cây trồng thấp.

Indonesia là một quốc gia trẻ với hơn 40% dân số dưới 30 tuổi - điều mà cả ông Jokowi lẫn Prabowo đều hiểu rõ. Trong lúc đương kim tổng thống tạo hình ảnh gần gũi với giới trẻ bằng mạng xã hội và thu hút sự ủng hộ bằng các cam kết tạo việc làm, ông Prabowo theo đuổi việc xây dựng hình ảnh trẻ trung, hiện đại cùng với Sandiaga Uno, một trong những người giàu nhất Indonesia.

Mục tiêu của ông Jokowi trong 5 năm tới là biến Indonesia thành một cường quốc sản xuất để giảm sự phụ thuộc vào hàng hóa thô, cạnh tranh tốt hơn với Thái Lan và Malaysia, thu hút thêm đầu tư nước ngoài và tạo thêm việc làm cho hàng triệu người tốt nghiệp cao đẳng và đại học.

Trong khi đó, ông Prabowo cam kết sẽ cắt giảm thuế đối với các công ty và cá nhân, thúc đẩy sản xuất thực phẩm trong nước thông qua các chính sách thay thế nhập khẩu, khôi phục trợ cấp xăng dầu đã bị ông Jokowi bãi bỏ và tăng sử dụng năng lượng tái tạo.