Cấm vận toàn diện và khắc nghiệt nhất trong lịch sử bất đồng giữa Mỹ và Iran

Đòn trừng phạt của Mỹ được đưa ra trong bối cảnh Tehran lâm vào tình trạng khủng hoảng kinh tế kể từ hồi tháng 4, khiến đồng rial mất giá khoảng 50% do nền kinh tế sa sút, lạm phát leo thang, khó khăn tài chính tại các ngân hàng trong nước và nhu cầu của người dân mua đồng đôla Mỹ tăng cao, kéo theo các cuộc biểu tình đường phố.

Nhiều chuyên gia đánh giá những khó khăn kinh tế không chỉ ảnh hưởng tới đời sống của người dân mà còn có nguy cơ đẩy Iran vào một cuộc khủng hoảng chính trị. Điều này hoàn toàn phù hợp với chủ trương của ông chủ Nhà Trắng cùng đội ngũ cố vấn trong Chính phủ khi cho rằng trừng phạt là trụ cột quan trọng trong chính sách chống Iran. Một Iran rơi vào khủng hoảng về kinh tế, bất ổn về chính trị sẽ suy yếu về vai trò và tầm ảnh hưởng của một cường quốc ở khu vực Trung Đông.

Thỏa thuận hạt nhân đã trao cho Iran cánh cửa đến với phương Tây sau nhiều năm căng thẳng và cô lập, nhưng như tờ Washington Post nhận định, khi cánh cửa đó đang dần khép lại, ban lãnh đạo của Iran có thể đang trở lại với những lời thề “kiên quyết kháng cự” và chế độ tự cung tự cấp từng hiện diện tại đây suốt gần 4 thập kỷ.

Điều này có vẻ đúng khi dư luận ít nhất nhận thấy rằng, vị Tổng thống theo đường hướng ôn hòa của Iran - Hassan Rouhani - người đã giúp thỏa thuận hạt nhân được ký kết và đặt cược tương lai chính trị của bản thân vào việc hâm nóng quan hệ với phương Tây, giờ đây lại chọn đường hướng mang màu sắc cứng rắn hơn nhiều kể từ sau khi Trump công bố quyết định “quay lưng” với bản thỏa thuận. Đây không phải là lần đầu tiên các nhà lãnh đạo Iran đối mặt với sự trừng phạt, họ biết cách xử lý chúng. Chế độ Iran cũng có khả năng và ý chí đủ mạnh để trấn áp các “biến cố” này.

Trong tuyên bố mới nhất, Teheran khẳng định, các lực lượng Iran sẵn sàng thực thi lời cảnh báo phong tỏa Eo biển Hormuz và không nước nào trong khu vực được phép bán dầu. Nếu tuyên bố này được thực thi, thế giới sẽ đối mặt với cuộc khủng hoảng dầu mỏ nghiêm trọng do Iran hiện đứng thứ 2 trên thế giới về trữ lượng khí tự nhiên, đứng thứ 4 về trữ lượng dầu thô, đặc biệt nắm giữ lợi thế địa chiến lược khi kiểm soát Eo biển Hormuz - nơi mỗi ngày có tới khoảng 18,5 triệu thùng dầu, chiếm gần 30% tổng dầu xuất khẩu bằng đường biển trên thế giới đi qua.

Tình trạng hỗn loạn trên thị trường dầu thế giới hoàn toàn có thể gây bất ổn nền kinh tế toàn cầu, tác động tiêu cực tới nền kinh tế Mỹ - một hệ lụy rõ ràng không phải điều Tổng thống Trump mong muốn trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở “Xứ cờ hoa”. 

Mặt khác, nếu Mỹ coi các biện pháp trừng phạt là một công cụ để “bóp nghẹt” Iran và buộc nước này quay trở lại bàn đàm phán về thỏa thuận hạt nhân mới với các điều khoản chiều theo ý muốn của Tổng thống Trump hơn, thì điều đó sẽ không xảy ra.

Thậm chí, các biện pháp trừng phạt này có thể càng làm người dân Iran có thêm quyết tâm đoàn kết chống Mỹ. Không chỉ nhằm vào Iran, tối hậu thư của Tổng thống Mỹ, Donald Trump còn khiến tình trạng căng thẳng với các đồng minh lâu năm ở châu Âu liên quan đến vấn đề thương mại trở nên sâu sắc hơn. Phản ứng mạnh mẽ của EU và các nước thành viên bảo vệ thỏa thuận hạt nhân Iran cho thấy Mỹ lại một lần nữa đặt mình vào tình thế bị cô lập.

Hơn thế, chủ trương cấm vận của Washington sẽ đẩy Iran hợp tác mạnh mẽ hơn với các cường quốc kinh tế vốn là đối thủ của Mỹ như Nga, Trung Quốc hay Ấn Độ. Và điều này sẽ trở thành sai lầm lớn nhất trong chính sách ngoại giao của Mỹ bởi Nga hay Trung Quốc sẽ can dự mạnh mẽ hơn vào khu vực địa chiến lược Trung Đông.

Đó là chưa kể những hệ lụy đối với an ninh khu vực Trung Đông, khi Iran có thể nối lại hoạt động làm giàu urani cũng như theo đuổi lại chương trình hạt nhân. Nếu điều này xảy ra, căng thẳng giữa Iran-Israel, Iran-Saudi Arabia lại bùng phát, Trung Đông có thể lại thành “chảo lửa” và Mỹ có nguy cơ sa lầy vào một cuộc chiến không có hồi kết như tại Iraq hay Afghanistan.

Văn Sỹ - Thanh Liên - Vân Bình