ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH THANH HÓA

Thanh Hoa Radio and Television
Đường dây nóng: 0237 3721150

Chiếc quạt nghệ thuật xuất phát từ châu Á hay châu Âu?

Chưa có tài liệu, và chưa ai khẳng định chiếc quạt xuất xứ từ đâu, châu Á hay châu Âu? Phương Đông hay phương Tây?

09/02/2019 06:22

Đầu xuân Kỷ Dậu (1967) tôi được Tổng biên tập Báo Văn hóa Lê Anh Trà - (Hồi ấy tòa soạn làm việc ở 42 phố Yết Kiêu, Hà Nội) - mời đến nghe buổi nói chuyện về chiếc quạt trong Chèo, do bác Năm Ngũ (Tống Văn Ngũ) Đoàn Chèo Trung ương trình bày.

Bác còn đem theo hơn một chục chiếc quạt đủ loại màu. Những người ngồi hàng ghế đầu bác đưa cho mỗi người một chiếc để “múa quạt” theo hướng dẫn của bác. Ngồi ghi lại buổi nói chuyện này, tôi không ngờ người diễn viên hát Chèo ấy chẳng những hát hay, diễn xuất giỏi mà còn am hiểu về cái Quạt cả Á lẫn Âu.

chiec quat nghe thuat xuat phat tu chau a hay chau au? hinh 1
Chiếc quạt là đạo cụ không thể thiếu trong nghệ thuật truyền thống

 

Và chiếc quạt giấy đã trở thành người bạn thân thiết, một vật diễn (đạo cụ) không thể thiếu được của người diễn viên. Vừa dùng để múa,  chiếc quạt còn có thể tượng trưng cho biết bao nhiêu vật khác mà người diễn cần trong hoàn cảnh đó: Khi là tờ lệnh của Vua (người diễn xòe quạt ra, nhìn chăm chú vào đó mà đọc lệnh) khi là chiếc roi trừng trị kẻ có tội (cúp quạt vào và quật quạt ra), khi là chiếc ô che đầu (xòe ra, che lên đầu)…

Chưa có tài liệu, và chưa ai khẳng định chiếc quạt xuất xứ từ đâu, châu Á hay châu Âu? Phương Đông hay phương Tây? Nhưng từ lâu trong Phim Pháp, kịch Pháp cũng xuất hiện không ít những hình ảnh chiếc quạt (mặc dù hình dạng có khác nhau). Ở đầu phòng, một chiếc quạt chuyển động che khuôn mặt người đàn bà, chỉ để chừa đôi mắt sẫm màu và hàng mi dài. Tận cuối phòng, một người đàn bà khác cầm quạt phe phẩy vào ngực rồi lấy ngón trỏ vuốt dọc theo viền nan quạt. Người tình của bà ta, đang đứng gần bên, nhận ra ám hiệu liền đi về hướng bao lơn ở bên ngoài. Một lát sau bà ta cũng đứng dậy bước theo. Không hề có một lời trao đổi nào nhưng rõ ràng là đã có một phương thức truyền thống riêng: ngôn ngữ của chiếc quạt.

chiec quat nghe thuat xuat phat tu chau a hay chau au? hinh 2
Chiếc quạt của châu Âu thế kỷ 18-19

 

Thế kỷ 18 là thời đại hoàng kim của chiếc quạt ở châu Âu khi giới quý tộc đạt tới đỉnh điểm của cao sang và quyền lực trong lịch sử. Các triều đình đều đầy rẫy những âm mưu, tai tiếng và vô số các chuyện tình ái, dù chúng được che dấu rất kỹ. Có những luật lệ bất thành văn rất nghiêm ngặt trong giới quý tộc, cho dù ở chỗ riêng tư mọi thứ đều khác hẳn, vì vậy ngôn ngữ của chiếc quạt là phương tiện truyền thống rất phổ biến ở những nơi tụ tập đông người như lễ tân, vũ hội, và vẻ tinh tế của chiếc quạt đã trở thành một vũ khí hoàn hảo cho giới phụ nữ. Chỉ với một cử động của chiếc quạt người phụ nữ có thể làm dấy lên mãi mãi niềm hy vọng và giấc mơ ấp ủ của giới mày râu.

Một số ước lệ sau đây rất thịnh hành:
- Lướt ngón trỏ dọc theo cây quạt đang gấp lại: “Chúng ta cần phải nói chuyện với nhau”. - Tự quạt cho mình bằng bàn tay trái: “Họ đang rình rập chúng ta”. - Đưa quạt tới lui bằng bàn tay phải: “Tôi yêu người khác rồi”. - Tựa quạt vào tai trái: “Hãy để cho tôi yên” v.v…

Trở lại với nước ta, các môn nghệ thuật truyền thống đều có sử dụng chiếc quạt như Tuồng, Cải Lương, Dân ca… nhưng nhiều nhất vẫn là Chèo, kể cả một người và tốp nhiều người, và nó đã trở thành đặc trưng của môn nghệ thuật này. Ở thời công nghệ hiện đại, cứ tưởng chiếc quạt giấy không còn giá trị, nhưng nó vẫn còn tác dụng mỗi khi mất điện. Và, có lẽ một dáng e ấp bên chiếc quạt trong tay phái nữ vẫn luôn có vẻ gì hấp dẫn... Xem ra ngôn ngữ của chiếc quạt thật phong phú, tuyệt vời./.

 

Nhạc sĩ Dân Huyền

 

 

 


Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Đọc thêm

Kích cầu du lịch cao điểm hè 2025

Kích cầu du lịch cao điểm hè 2025

08:18 , 23/05/2025

Đón đầu làn sóng du lịch hè 2025, ngành du lịch và hàng không Việt Nam đang triển khai đồng loạt nhiều chương trình kích cầu hấp dẫn để thu hút lượng khách tăng trở lại.

Phấn đấu xây dựng Xuân Liên thành Vườn quốc gia đặc sắc

Phấn đấu xây dựng Xuân Liên thành Vườn quốc gia đặc sắc

07:13 , 23/05/2025

Với diện tích rừng rộng hơn 25 nghìn ha, trong đó có 23,8 nghìn ha rừng tự nhiên, Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên lưu giữ được hệ động thực vật vô cùng phong phú và quý hiếm. Nhờ sự nỗ lực trong công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát triển rừng gắn với phát triển du lịch, hỗ trợ sinh kế cho người dân Khu bảo tồn Xuân Liên vừa được nâng hạng thành Vườn quốc gia Xuân Liên. Đây là tiền đề quan trọng để tạo nên những bước phát triển mới trong công tác bảo vệ rừng, bảo tồn sự đa dạng sinh học nơi đây.

Kỷ niệm 626 năm ngày mất Thượng tướng quân Trần Khát Chân

Kỷ niệm 626 năm ngày mất Thượng tướng quân Trần Khát Chân

23:22 , 21/05/2025

Sáng ngày 21/5, Lễ kỷ niệm 626 năm ngày mất Thượng tướng quân Trần Khát Chân – danh tướng kiệt xuất triều Trần đã diễn ra tại Di tích lịch sử Quốc gia Đền thờ Trần Khát Chân, thị trấn Vĩnh Lộc, huyện Vĩnh Lộc.

Chương trình nghệ thuật kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh

Chương trình nghệ thuật kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh

11:10 , 19/05/2025

Chào mừng kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), tối 18/5, tại Quảng trường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức chương trình nghệ thuật với chủ đề “Người là niềm tin tất thắng”. Chương trình đã thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo người dân và du khách.

Theo dấu chân Người

Theo dấu chân Người

09:25 , 19/05/2025

Tháng 5, đến những nơi lưu giữ hình ảnh, lắng nghe những bài hát hay xem lại các thước phim tái hiện hành trình “ cả cuộc đời chăm lo cho hạnh phúc nhân dân” của Người thì niềm kính yêu vô hạn trong mỗi trái tim lại càng trào dâng. Lật mở từng trang sử, theo dấu chân Người, cũng là cách để một lần nữa mỗi chúng ta thêm trân trọng, giữ gìn bầu trời hòa bình, hạnh phúc của hôm nay.

Vẻ đẹp thác Mây, huyện Thạch Thành

Vẻ đẹp thác Mây, huyện Thạch Thành

08:18 , 18/05/2025

Nằm trên địa bàn xã Thạch Lâm huyện Thạch Thành, Thác Mây được mệnh danh là một trong những thác nước đẹp nhất xứ Thanh.

Ngày hội văn hóa, thể thao, du lịch thác Mây năm 2025

Ngày hội văn hóa, thể thao, du lịch thác Mây năm 2025

21:28 , 17/05/2025

Sáng ngày 17/5, xã Thạch Lâm, huyện Thạch Thành đã khai mạc Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch gắn với khai trương du lịch Thác Mây năm 2025.

Hội thảo khoa học phát huy vai trò của người dân và doanh nghiệp trong phát triển du lịch cộng đồng ở tỉnh Thanh Hóa

Hội thảo khoa học phát huy vai trò của người dân và doanh nghiệp trong phát triển du lịch cộng đồng ở tỉnh Thanh Hóa

21:12 , 16/05/2025

Trường Chính trị tỉnh phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học "Phát huy vai trò của người dân và doanh nghiệp trong phát triển du lịch cộng đồng ở tỉnh Thanh Hóa hiện nay".

Gần 120 nghìn lượt khách đến khám phá di sản Thành nhà Hồ

Gần 120 nghìn lượt khách đến khám phá di sản Thành nhà Hồ

08:00 , 16/05/2025

Trung tâm bảo tồn di sản Thành nhà Hồ cho biết, trong 4 tháng đầu năm nay đã có gần 120 nghìn lượt khách đến khám phá di sản Thành nhà Hồ.

Sầm Sơn – Điểm hẹn mùa hè

Sầm Sơn – Điểm hẹn mùa hè

14:56 , 15/05/2025

Sầm Sơn - một thành phố nổi tiếng là điểm du lịch hấp dẫn với bãi biển dài, cát trắng mịn và làn nước trong xanh. Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi vẻ đẹp tự nhiên hoang sơ mà còn bởi những địa danh gắn liền với truyền thuyết và lịch sử và hạ tầng du lịch hiện đại như Quảng trường biển và hệ thống khách sạn, resort cao cấp.