Chuyển đổi số trong giáo dục ở huyện vùng cao Mường Lát

Đây là một trong những giờ học Lịch sử tại trường Phổ thông Dân tộc nội trú - THCS huyện Mường Lát. Nếu như trước kia, với phương pháp dạy truyền thống chỉ với sách giáo khoa, bảng đen và những dòng chữ khô cứng, thì nay công nghệ chuyển đổi số và các thiết bị hiện đại đã "làm mới" tiết học. Bài giảng được giáo viên chuẩn bị bằng giáo án điện tử với nhiều hình ảnh phong phú, sinh động, tạo sự hấp dẫn, thu hút học sinh hơn.

Em Trịnh Thị Ngọc Hoan, Học sinh lớp 9A - Trường PT Dân tộc nội trú - THCS huyện Mường Lát tỉnh Thanh Hóa chia sẻ: "Với những hình ảnh sinh động mà các thầy cô chuẩn bị được phát lên màn hình ti vi minh họa cho bài học chúng em thấy dễ tiếp thu và hứng thú, học tốt hơn."

Trường Phổ thông Dân tộc  Nội trú - THCS được xem là nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho huyện Mường Lát. Nhà trường hiện có 240 học sinh đa số là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Để thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa công tác quản lý, giảng dạy, UBND huyện Mường Lát đã đầu tư cho nhà trường hệ thống máy chủ, đường truyền internet, wifi, tivi thông minh ở tất cả các phòng học, phòng chuyên môn và bộ môn. Camera, phần mềm quản lý cán bộ giáo viên và học sinh cũng được nhà trường thực hiện đồng bộ.

Ông Lê Đình Sang, Phó Hiệu trưởng trường phổ thông Dân tộc nội trú - THCS huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Việc chuyển đổi số của nhà trường đã mang đến hiệu quả giáo dục tốt. Không chỉ giáo viên nâng cao chuyên môn mà học sinh cũng được thay đổi cách học, cách tiếp cận kiến thức, chủ động trong học tập. Chất lượng giáo dục ngày càng nâng cao hơn."

Tại trường THCS Nhi Sơn huyện Mường Lát, ngôi trường có 99% học sinh là con em đồng bào dân tộc Mông thì tin học là môn học được các em đặc biệt yêu thích. Những năm qua, được sự quan tâm của chính quyền các cấp và các nhà hảo tâm, ngôi trường đã được xây dựng khang trang, đầy đủ phòng học, phòng chức năng và cả khu ký túc xá cho học sinh ở lại bán trú. Phòng tin học được trang bị 16 máy tính, nhà trường cũng đã có giáo viên chuyên trách cho bộ môn này, nên rất thuận lợi cho việc giảng dạy. Công nghệ số đã không còn là mơ ước xa vời của các em học sinh và thầy trò vùng cao nơi đây.

Xác định chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục, cũng là điều kiện bắt buộc để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Vì vậy, ngành Giáo dục huyện Mường Lát đã rất nỗ lực trong việc đưa công nghệ thông tin vào trong các nhà trường, phục vụ quá trình dạy học. Lợi ích mà chuyển đổi số mang lại là rất lớn và là xu thế tất yếu. Dù vậy, đối với một huyện được xem là nghèo nhất của cả nước như Mường Lát, thì việc thực hiện chuyển đổi số vẫn còn nhiều thách thức.

Thầy hiệu trưởng, sau gần 30 phút loay hoay khởi động, sửa chữa cùng với sự hỗ trợ của giáo viên, nhưng bộ máy chiếu này vẫn không thể hoạt động được. Hai bộ máy chiếu mà nhà trường được đầu tư nay đã cũ kỹ, và hầu như không thể sử dụng được nữa.

Là một ngôi trường giáp biên của huyện Mường Lát, trường Tiểu học Tén Tằn hiện có 409 học sinh, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số: Thái, Khơ Mú, Mông… Trong năm học 2022-2023 này, nhà trường đã được đầu tư, xây dựng ngôi trường mới khang trang, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác học tập, giảng dạy của nhà trường. Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu chuyển đổi số thì vẫn còn nhiều khó khăn.

Ông Phạm Đăng Dung, Hiệu trưởng trường Tiều học Tén Tằn, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa cho biết thêm: "Hiện nay nhà trường vẫn chưa có phòng tin học, chưa có trang thiết bị để dạy môn tin cho học sinh và thiếu cả giáo viên giảng dạy chuyên trách môn tin học, rất khó khăn cho chuyển đổi số."

Lớp học không có điện chiếu sáng, được làm bằng tranh, tre, nứa, lá sơ sài… quây bằng những tấm bạt không chắc chắn. Bàn ghế tạm bợ…. là những hình ảnh mà chúng tôi ghi lại được tại điểm trường mầm non Bản Khằm 2, thuộc xã Trung Lý huyện Mường Lát. Ở nơi cổng trời quanh năm mây mù, sương giăng mắc và ẩm ướt này, hàng ngày các cô giáo mầm non nơi đây cùng với hơn 60 em học sinh là con em đồng bào dân tộc Mông, vẫn hàng ngày miệt mài ê a con chữ dưới cái lạnh buốt da.

Các em học sinh ở điểm trường này 100% là đồng bào dân tộc Mông, hầu như chưa nghe nói được tiếng phổ thông. Muốn truyền đạt kiến thức cho học sinh thì bản thân cô giáo phải học tiếng của đồng bào, thì mới có thể giảng dạy được. Với cô trò nơi đây, để có được lớp học kiên cố, với điện thắp sáng vẫn còn là mơ ước, thì việc thực hiện chuyển đổi số lại càng trở nên khó khăn hơn.

Không riêng điểm trường mầm non Bản Khằm 2, mà tại nhiều khu trường lẻ của  Mường Lát cũng có thực trạng tương tự. Toàn huyện hiện có 104 điểm trường lẻ, điểm học xa nhất cách trường chính gần 50km; 15 thôn bản chưa có điện thắp sáng; điều kiện kinh tế - xã hội của người dân còn khó khăn, thiếu thốn; mạng viễn thông, hạ tầng internet và trang thiết bị công nghệ thông tin để tiếp cận với công nghệ số còn hạn chế. Đối với các bản được phủ sóng thì hầu như các hộ gia đình đồng bào dân tộc Mông cũng không lắp đặt đường truyền mạng và không có máy tính. Nhiều học sinh ở cấp học mầm non, tiểu học còn chưa thành thạo tiếng phổ thông nên việc áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy cũng còn là bài toán khó.

Một trong những "điểm nghẽn" nữa của giáo dục Mường Lát là nguồn nhân lực cho chuyển đổi số. Toàn huyện hiện có 23 trường, gồm tiểu học và THCS, hàng trăm điểm trường lẻ, tuy nhiên mới chỉ có 14 giáo viên tin học. Sự hạn chế về năng lực công nghệ thông tin của đội ngũ giáo viên cũng là rào cản lớn. Để giải quyết tình trạng này, những năm qua huyện Mường Lát đã có những giải pháp như: dồn các điểm trường lẻ, bố trí giáo viên tin học dạy liên trường, tuy nhiên đây cũng chỉ là những giải pháp tạm thời.

Quan điểm của Đảng, Nhà nước ta luôn xem "Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu". Trên cơ sở đó, tích cực chuyển đổi số được xác định là giải pháp, là điều kiện để thực hiện thành công Chương trình giáo dục phổ thông 2018, là con đường ngắn nhất để tạo ra sự công bằng trong thụ hưởng giáo dục cho học sinh giữa các vùng miền. Tuy nhiên, trong công cuộc chuyển đổi số ở huyện vùng cao nói chung và Mường Lát nói riêng thì chỉ mới đang ở chặng ban đầu. Vẫn còn rất nhiều khó khăn phía trước cần phải vượt qua, cần sự quan tâm chung sức hơn nữa của các ngành các cấp, và cũng cần có  thêm thời gian để thích nghi, đồng bộ.