Đường dây nóng: 0237 3721150

Cơ chế sinh bệnh ung thư

Ung thư không phải là một bệnh mà là tập hợp các bệnh lý. Các tế bào ung thư mất sự kiểm soát của cơ thể, phát triển, xâm lấn ra các mô xung quanh và di căn tới hầu hết các vị trí khác trên cơ thể.

25/03/2021 08:33

Có hơn 100 loại ung thư khác nhau, đa số là có khối u. Ung thư thường được gọi tên theo cơ quan mà nó phát sinh, ví dụ ung thư phổi phát sinh từ các tế bào ở phổi, ung thư đại tràng phát sinh từ các tế bào ở đại tràng. Ung thư cũng có thể được gọi theo loại tế bào hình thành chúng như ung thư biểu mô (carcinoma) hay ung thư mô liên kết (sarcoma). Ngoài ra các ung thư có thể phát triển từ máu, như là các bệnh máu ác tính. 

Tế bào ung thư khác biệt tế bào lành

Bình thường, các tế bào phát triển và phân chia thành các tế bào mới theo nhu cầu của cơ thể. Khi các tế bào già cỗi hoặc bị tổn thương, chúng sẽ chết đi và được thay thế bằng các tế bào mới. Tất cả các quá trình phát triển, phân chia và chết tế bào đều tuân theo các con đường tín hiệu được kiểm soát chặt chẽ. Khi các con đường tín hiệu này bị rối loạn, các tế bào ung thư phát sinh và hình thành các đặc tính của chúng. 

Tổ chức mô bình thường duy trì cân bằng thông qua sự điều chỉnh của các con đường tín hiệu tăng trưởng. Khi yếu tố tăng trưởng bám vào các thụ cảm thể trên bề mặt tế bào, chúng hoạt hóa dòng tín hiệu nội bào dẫn tới thay đổi biểu lộ gen, thúc đẩy quá trình tăng trưởng và phân chia tế bào. Các tế bào ung thư duy trì sự tăng sinh thông qua: Tăng sản xuất yếu tố tăng trưởng, tăng về số lượng và biến đổi cấu trúc bất thường các thụ cảm thể trên bề mặt tế bào hoặc kéo dài hoạt hóa tín hiệu nội bào.

 

Cơ chế sinh bệnh ung thư - 1
 

Nhấn để phóng to ảnh

Các tế bào ung thư có khả năng phớt lờ các tín hiệu mà thông thường ngăn cản quá trình phát triển và phân chia tế bào như là các tín hiệu chết tế bào theo chương trình-các tín hiệu giúp cơ thể loại bỏ các tế bào không cần thiết.

Các tế bào ung thư có thể ảnh hưởng tới các tế bào lành, các phân tử tín hiệu, các mạch máu bao quanh khối u. Ví dụ, các tế bào ung thư có thể kích thích các tế bào xung quanh phát triển hệ thống mạch máu phong phú và bất thường cấu trúc để cung cấp oxy và dinh dưỡng cho khối u. Hệ thống mạch máu này cũng giúp đào thải các chất thải của khối u và vận chuyển các sản phẩm mà các tế bào u tiết ra.

Hệ thống miễn dịch thông thường có khả năng loại bỏ và tiêu diệt các tế bào bị tổn thương hoặc các tế bào bất thường khỏi cơ thể, tuy nhiên các tế bào ung thư có thể "tàng hình" trước hệ thống miễn dịch. Hơn nữa, chúng còn có khả năng lợi dụng hệ thống miễn dịch, có thể tránh được đáp ứng miễn dịch của cơ thể để tồn tại và phát triển.

Ung thư phát triển như thế nào?

Ung thư được sinh ra bởi sự biến đổi của các gen kiểm soát chức năng tế bào, đặc biệt là các gen kiểm soát quá trình phát triển và phân chia tế bào.

Các gen gây ra ung thư có thể được di truyền từ cha mẹ, tuy nhiên, đa phần chúng nảy sinh trong quá trình sống của mỗi cá thể khi phân chia tế bào, hoặc các tổn thương ADN do phơi nhiễm với các yếu tố môi trường xung quanh. Các yếu tố môi trường gây ung thư gồm có các chất sinh ung thư như khói thuốc lá và tia bức xạ như tia cực tím.

Từng loại ung thư phát sinh ở từng cá thể có một tổ hợp các biến đổi gen riêng. Trong quá trình phát triển, chúng lại tích lũy thêm các đột biến mới. Trong cùng một khối u, các tế bào ung thư cũng có các biến đổi gen khác nhau.

Nói chung, các tế bào ung thư có nhiều đột biến gen so với các tế bào bình thường. Đa phần các đột biến đó không có tác dụng gì trong quá trình phát sinh và phát triển của ung thư, một phần nhỏ còn lại có vai trò quyết định trong việc sinh ra ung thư.

 

Cơ chế sinh bệnh ung thư - 2
 

Nhấn để phóng to ảnh

Rượu, đồ ăn nhanh, thịt chế biến sẵn, đồ chiên rán... là những thực phẩm bạn cần tránh để giảm nguy cơ mắc ung thư vú.

Khởi động ung thư

Đột biến gen gây ung thư gồm 3 nhóm chính: các tiền gen ung thư, các gen chống ung thư và các gen sửa chữa ADN. Các đột biến này đôi khi được gọi là đột biến khởi động ung thư. 

Các tiền gen sinh ung thư đóng vai trò tăng trưởng và phân chia trong các tế bào bình thường. Tuy nhiên, khi các gen này bị biến đổi, tăng hoạt động hơn bình thường, chúng trở thành các gen sinh ung thư (oncogene) mà cho phép tế bào sinh trưởng và tồn tại bất thường.

Các gen chống ung thư cũng tham gia vào kiểm soát tăng trưởng và phân chia tế bào. Khi các gen này bị mất chức năng, tế bào có thể phân chia không kiểm soát.

Các gen sửa chữa ADN là các gen có chức năng sửa các ADN bị tổn thương, từ đó làm ổn định bộ gen. Khi các gen này bị đột biến, tế bào có khả năng nhận thêm các đột biết từ các gen khác và trở thành tế bào ung thư. Đôi khi người ta xếp các gen sửa chữa ADN vào nhóm các gen chống ung thư.

Các nhà nghiên cứu nhận ra rằng trong mỗi tế bào ung thư chứa nhiều đột biến. Có một số đột biến có thể thấy ở nhiều dạng ung thư khác nhau. Các ung thư giống nhau về hình thể mô học nhưng đáp ứng điều trị khác nhau, và vì thế tiên lượng cũng rất khác nhau. Ví dụ, nhóm các ung thư đại trực tràng không có đột biến KRAS và BRAF có tiên lượng tốt hơn nhóm có đột biến một trong hai gen trên. Vì vậy, tần số và các loại đột biến gen hiện nay được sử dụng phổ biến để phân chia dưới nhóm ung thư.

PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Phương
Khoa Huyết học Lâm sàng, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108


Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Đọc thêm

Trẻ mắc COVID-19 nhập viện gia tăng

Trẻ mắc COVID-19 nhập viện gia tăng

20:25 , 17/06/2025

Từ cuối tháng 5 đến nay, số trẻ mắc COVID-19 nhập viện tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa tăng mạnh. Các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh chủ động thực hiện các biện pháp phòng dịch để bảo vệ sức khỏe cho trẻ, cho gia đình và cộng đồng.

Chung tay phòng chống sốt xuất huyết

Chung tay phòng chống sốt xuất huyết

16:08 , 17/06/2025

Sốt xuất huyết Dengue đang có xu hướng gia tăng và diễn biến khó lường, đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội để chủ động phòng tránh, giảm thiểu biến chứng và hướng tới mục tiêu không còn ca tử vong vào năm 2030 của Tổ chức Y tế thế giới.

Từ đầu tháng 6: Trẻ nhập viện tăng do nắng nóng

Từ đầu tháng 6: Trẻ nhập viện tăng do nắng nóng

16:07 , 17/06/2025

Nắng nóng liên tục, khiến từ đầu tháng 6 đến nay, bệnh nhi đến khám và điều trị tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa tăng khoảng 15% so với tháng trước đó.

Phòng chống dịch bệnh sau mưa lũ

Phòng chống dịch bệnh sau mưa lũ

14:25 , 17/06/2025

Từ tháng 5/2025 đến nay, nhiều địa phương đã ghi nhận các đợt mưa lớn kéo dài, gây ngập lụt cục bộ và sạt lở đất. Dự báo trong thời gian tới, tình hình thời tiết tiếp tục có nhiều diễn biến bất thường, với khả năng xuất hiện các cơn bão mới và mưa lớn trên diện rộng. Trước nguy cơ bùng phát các loại dịch bệnh mùa mưa lũ, Bộ Y tế đã có công văn yêu cầu các địa phương khẩn trương triển khai các biện pháp phòng, chống dịch nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Bản tin Sức khỏe 17/6/2025

Bản tin Sức khỏe 17/6/2025

10:37 , 17/06/2025

Bản tin Sức khỏe 17/6/2025 có những nội dung chính sau: - Chủ động phòng tránh, giảm thiểu biến chứng và hướng tới mục tiêu không còn ca tử vong do sốt xuất huyết - Gia tăng trẻ nhập viện do thời tiết nắng nóng - Tầm soát phát hiện sớm ung thư

Phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ

Phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ

08:14 , 16/06/2025

Bệnh gan nhiễm mỡ là tình trạng gan tích tụ quá nhiều chất béo, gây suy giảm chức năng gan và những hệ lụy nghiêm trọng. Các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân cần chủ động nắm rõ nguyên nhân và triệu chứng bệnh nhằm phát hiện sớm, từ đó thăm khám và điều trị kịp thời.

Sốt xuất huyết là 1 trong 10 mối đe doạ y tế hàng đầu toàn cầu

Sốt xuất huyết là 1 trong 10 mối đe doạ y tế hàng đầu toàn cầu

08:03 , 16/06/2025

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xác định, sốt xuất huyết Dengue là 1 trong 10 mối đe dọa y tế toàn cầu hàng đầu. WHO cảnh báo, gần một nửa dân số thế giới, tương đương khoảng 3,9 tỷ người nằm trong vùng nguy cơ sốt xuất huyết Dengue.

Tháo gỡ khó khăn trong triển khai bệnh án điện tử

Tháo gỡ khó khăn trong triển khai bệnh án điện tử

19:46 , 15/06/2025

Trong quá trình chuyển đổi số ngành y tế, bệnh án điện tử là một trong những nội dung trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh và cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, việc triển khai bệnh án điện tử tại các cơ sở y tế vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Do đó, hiện nay, các cơ sở y tế của tỉnh Thanh Hóa đang từng bước tháo gỡ vướng mắc, từng bước số hóa hồ sơ bệnh nhân.

Chủ động phòng  chống  sốt xuất huyết

Chủ động phòng chống sốt xuất huyết

10:33 , 15/06/2025

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây biến chứng nặng và thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Sốt xuất huyết xảy ra quanh năm nhưng thường gia tăng mạnh vào mùa mưa. Hiện tại, đã bắt đầu vào mùa cao điểm của sốt xuất huyết. Ngành Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt các biện pháp phòng bệnh chủ động với phương châm “Không có loăng quăng, không có muỗi vằn, không có sốt xuất huyết”.

Tầm soát phát hiện sớm ung thư

Tầm soát phát hiện sớm ung thư

08:28 , 15/06/2025

Nhiều người dân vẫn mặc định nghĩ rằng ung thư là "án tử". Tuy nhiên, ngày nay với sự phát triển mạnh mẽ của y học hiện đại, nhiều bệnh ung thư đã được điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Điều đáng tiếc là có tới hơn 60% bệnh nhân ung thư phát hiện ở giai đoạn muộn, khi bệnh đã diễn biến nặng, di căn nên hiệu quả điều trị không cao. Các bác sĩ cho biết, trong "cuộc chiến" chống ung thư, "thắng" hay "thua" nằm ở hai chữ "sớm" hay "muộn". Chính vì vậy, chủ động tầm soát ung thư sớm là rất quan trọng. Liên quan đến vấn đề này, Báo và Đài Phát thanh – Truyền hình Thanh Hóa đã có cuộc trao đổi với Bác sĩ CKII Nguyễn Văn Mùi, Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Phúc Thịnh, thành phố Thanh Hóa.