Đi tìm đề tài cho phóng sự
Phóng sự được ví như “trọng pháo” của báo chí, nó có sức “công phá” lớn không chỉ về mặt thông tin mà cả những rung cảm thẩm mỹ. Nhưng để “nạp đạn” cho “trọng pháo” ấy là đề tài, là chất liệu lại không dễ tí nào.
| |||||||
Đi tìm đề tài cho phóng sự (Ảnh minh họa) Người ta nói đề tài quyết định tới 50% thậm chí 80% thành công của phóng sự cũng chẳng có gì ngoa ngôn. Vậy đề tài nào cho phóng sự trong bối cảnh mà mọi thứ có vẻ như đã cũ giống trái đất? Đề tài từ bạn đọc Đề tài phóng sự cũng “có khi biến, có khi thường”, nhiều cái tưởng hấp dẫn có thể viết phóng sự nhưng lại không thể khai thác được gì, có những thông tin tưởng chừng rất “vô thưởng vô phạt” nhưng lại cho bài phóng sự hay. Đề tài phóng sự phần nhiều như những “tảng băng” trôi, ba phần nổi bảy phần chìm, những vỉa, những tầng thông tin nó nằm sâu phía dưới mà cái lộ thiên đôi khi không dễ nhìn thấy. Khi mới vào báo Tiền Phong, tôi hay xuống Ban Bạn đọc để đọc thư bạn đọc gửi về. Hồi đó chưa có thư điện tử nên lượng thư tay của bạn đọc gửi về rất nhiều. Thư có nhiều nội dung khác nhau: kiện tụng liên quan đến đất đai chiếm phần lớn, các đơn tố cáo, các bài viết của cộng tác viên, các ý kiến góp ý. Nếu chịu khó đọc sẽ thấy có nhiều đề tài cho phóng sự. Có lần tôi vớ được một một lá thư chắc là có một không hai, mà đọc ai cũng nghĩ của một người điên viết. Một cử nhân lịch sử ở Hà Tĩnh tên Lê Hồng Lĩnh đã viết đơn xin được... vào tù. Lý do xin vào tù vì Lĩnh nghĩ rằng ra tù sẽ được tạo điều kiện để xin việc làm. Lĩnh thấy Nhà nước có chính sách tạo điều kiện công ăn việc làm cho những người cải tạo tốt, mãn án. Chàng cử nhân sử học này đã mòn mỏi đi xin việc nhiều nơi đến mức gần như tuyệt vọng và bước đường cùng mới viết đơn xin được... đi tù. Tôi đọc đơn và nhận thấy đằng sau thư tưởng như rất điên ấy là cả một số phận cùng quẫn và một vấn đề xã hội nóng bỏng. Tôi tìm về gặp Lĩnh, tiếp xúc mới nhận thấy chàng cử nhân này hết sức tỉnh táo, cũng đã từng cố gắng đi tìm việc, thậm chí đã từng đi đóng gạch thuê để nuôi vợ con nhưng cuộc sống vẫn cùng quẫn. Bài phóng sự “Một cử nhân viết thư xin được... vào tù” đăng trên báo Tiền Phong đã gây xôn xao dư luận. Vấn đề thất nghiệp của rất nhiều cử nhân đại học trở nên nóng bỏng hơn bao giờ hết. Ông Trần Đình Đàn - Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh lúc đó đã mời Nguyễn Hồng Lĩnh đến gặp và bố trí ngay cho Lĩnh một việc làm phù hợp. Tôi đã phát hiện rất nhiều đề tài phóng sự từ những lá thư bạn đọc tưởng như rất ít giá trị thông tin. Nhưng tôi nghĩ đằng sau lá thư là một phận người, thậm chí rất nhiều phận người. Và nhà báo viết phóng sự phải nhớ câu: “Chẳng có ai tẻ nhạt ở trên đời; Mỗi số phận chứa một phần lịch sử”. Nếu tư duy như vậy, bất cứ một con người nào đều có thể trở thành nhân vật của phóng sự, chứ chẳng cần họ phải “điển hình tiên tiến” hay có gì đó quá đặc biệt. Một người bố nuôi con chạy thận sức cùng lực kiệt viết thư đến báo kêu cứu đã trở thành nhân vật chính trong phóng sự của tôi. Người đàn ông đó tên Hiệu quê ở Thanh Hóa phải bỏ hết ruộng vườn để theo con trai ra bệnh viện Bạch Mai chạy thận. Mỗi tuần vài ba lần chạy thận, ngay cả triệu phú cũng có thể phá sản chứ nói gì đến người nông dân này. Ông đã bán hết tất cả những gì có thể, thậm chí bán cả máu để có tiền cho con chạy thận. Đến lúc cùng quẫn quá, ông vác cả dao lên dọa bác sỹ để con mình chạy thận nếu không nó sẽ chết. Chưa kịp dọa thì cả ông và bác sỹ đều rơi nước mắt. Nhưng viện phí không thu bằng nước mắt. Sau đó bệnh viện thương tình tạo điều kiện cho ông mở một quán nước nhỏ.Từ quán nước đó, ông có tiền cho con chạy thận và đưa cả gia đình ở Thanh Hóa ra. Rồi Hùng - anh con trai chạy thận ấy đã lấy được vợ và sinh con... Tôi đã viết vài bài phóng sự về số phận cha con ông Hiệu, khiến nhiều người rơi nước mắt. Đề tài từ cái nhìn mới
Khi viết phóng sự, sẽ luôn phải đối diện với một câu hỏi: đề tài này có gì mới không? Đã có báo nào viết chưa? Câu hỏi thường: không mới, đã có báo khác viết rồi. Tìm trên google ra ngay. Thực ra, tìm được cái mới hoàn toàn theo kiểu “chưa báo nào viết” thì rất khó. Nhưng đề tài mới nằm ở tư duy mới, cái nhìn mới và cách tiếp cận mới. Khi mọi cái tưởng như đã cũ thì hãy “lạ hóa” đề tài bằng cái nhìn mới của mình, hãy tìm cái mới trong cái cũ, tìm những điều có lý trong những cái tưởng như vô lý, tìm cái thuận trong cái nghịch và cái nghịch trong cái thuận. Từ đó sẽ bật ra những đề tài mới và hay. Bởi đó chính là cái chất của phóng sự, phóng sự thường diễn tả những gì đang mâu thuẫn, đang vận động, đang xung đột, đang định hình. Khi viết về tên trùm ma túy Dũng “đui”, tôi không khai thác về những tình tiết phạm tội theo kiểu táng tận lương tâm của tên tội phạm này mà đi sâu vào tâm tư tình cảm những uẩn khúc ở trong tâm hồn gã và từ đó bật ra những điều chưa từng kể đủ chất liệu mới cho tôi viết một bài phóng sự về một nhân vật mà báo chí đã khai thác quá nhiều. Tôi đi tìm tình người và những giọt nước mắt sám hối của các tử tù 8X trong phòng biệt giam. Với những tử tù này, viết về tội ác của họ sẽ là quá cũ... Khi tôi viết về một vị tướng đánh trận Điện Biên, những chiến công của ông ấy thì báo chí nhắc đến nhiều, nhưng ông ấy có một cuộc chiến vô cùng cam go khác, đó là chăm sóc nuôi dưỡng người con gái bị chất độc da cam từ bố khi ở chiến trường... Nếu nói đề tài phóng sự là một “tảng băng” trôi thì nhà báo cần có những nhạy cảm để nhận biết đo đếm được phần chìm của nó. Nhạy cảm và trực giác hết sức quan trọng, vì đề tài phóng sự hay vẫn thường ẩn sâu như những vỉa quặng trong lòng đất. Tôi chẳng dám chắc mình có được trực giác và nhạy cảm đó hay không, nhưng tôi luôn quan sát và tự đặt cậu hỏi: cái này có thể viết được phóng sự không? Vì sao?Lâu ngày nó thành một phản xạ. Nhiều mẩu tin trên báo cũng có thể là đường dẫn tới “phần chìm của tảng băng”. Khi đọc tin về Trung ương Đoàn gặp mặt bà Phạm Thị Xuân Khải, cô sinh viên đã viết bài thơ “Mùa Xuân Nhớ Bác” gây xôn xao dư luận Đêm trước đổi mới, Tổng biên tập báo Tiền Phong lúc đó là ông Dương Kỳ Anh - bằng trực giác của mình đã nhận thấy đây là một đề tài phóng sự hay. Tôi được giao nhiệm vụ gặp bà Xuân Khải và loạt bài phóng sự “Bài thơ gây chấn động dư luận và đêm trước đổi mới” dài 6 kỳ đăng trên báo Tiền Phong và được công chúng đón nhận. Khi nghe cô giúp việc ở nhà kể về một đứa bé đánh giày bị đâm chết không rõ nguyên nhân ở thành phố Vinh, tôi lập tức về điều tra để viết phóng sự. Tôi nhận thấy đứa bé chết vì một đường dây ma túy lợi dụng trẻ con để bán lẻ heroin. Phóng sự: “Tam giác quỷ giữa thành Vinh” được đăng trên Tiền Phong đã phản ánh sự thật đằng sau cái chết đau lòng này và khiến cơ quan chức năng phải vào cuộc. Đề tài phóng sự giờ đây đã qua cái thời “Tôi đến, tôi đi, tôi viết” , mà chuyển sang những gì gần gũi với cuộc sống dân sinh, những gì sát sườn với người đọc. Vì thế, tôi nghĩ người viết cần theo dòng thời sự để tìm đề tài cho phóng sự, ví dụ như qua vụ rơi máy bay MH370, tôi đã đi viết về an toàn, an ninh hàng không ở Việt Nam. Cách tìm đề tài phóng sự, tựu chung lại thì đã được đúc kết thành nhiều phương pháp như phương pháp quan sát, phương pháp lắng nghe, phương pháp “đi sẽ tới, tìm sẽ gặp”. Nhưng dù phương pháp nào, nếu đó chỉ đơn giản là vấn đề kỹ thuật mà thiếu đi niềm đam mê với nghề, đam mê khám phá thì lại bế tắc. Đam mê đó nó khiến người viết luôn phải lắng nghe luôn quan sát, luôn đặt câu hỏi. Mỗi sợi tóc của nhà báo có khi giống như một cây ăng ten để thu nhận thông tin từ đời sống. Đừng tự đóng khung cái nhìn của mình và hơn nữa, đừng tự đóng khung cuộc sống của mình đối với phóng sự, hãy để những đam mê về phóng sự ở ngay trong cuộc sống của mình, lúc đó tôi nghĩ nhà báo luôn biết viết gì cho phóng sự. Phùng Nguyên(Tạp chí Người làm báo số 385)/ nguoilambaothanhhoa.vn | |||||||
Bài viết cùng chuyên mục
Đọc thêm
Đột quỵ gia tăng ở người trẻ tuổi
Gần đây, đột quỵ ở người trẻ có xu hướng gia tăng, nhất là những trường hợp có bệnh lý về huyết áp, tim mạch, mỡ máu, tiểu đường, béo phì và có thói quen hút thuốc lá… Điều đáng nói, phần lớn những bệnh nhân trẻ thường chủ quan, không nhận diện rõ những dấu hiệu điển hình của đột quỵ cũng như không nghĩ rằng đột quỵ có thể xảy ra với mình. Vì vậy bệnh nhân thường nhập viện muộn và hệ lụy là mất đi cơ hội hồi phục trong giờ vàng.
Nắng nóng ở khu vực Thanh Hoá sẽ kéo dài trong nhiều ngày tới
Theo thông tin từ Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, Ngày hôm qua (01/8), khu vực Thanh Hóa trời nắng, có nơi nắng nóng, với nhiệt độ không khí cao nhất phổ biến từ 34 - 36 độ C; độ ẩm tương đối thấp nhất từ 60 - 65%. Dự báo trong những ngày tới, Thanh Hóa tiếp tục có nắng nóng, có nơi năng nóng gay gắt.
Mua vé hai tuyến metro không cần dùng tiền mặt từ 1/8
Từ ngày 1/8, hành khách đi tàu điện trên hai tuyến đường sắt đô thị ở Hà Nội khi mua vé ngày, vé tuần có thể thanh toán bằng mã QR hay còn gọi là vé ảo.
Nghiêm cấm mua bán dữ liệu cá nhân
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân vừa được Quốc hội thông qua hồi tháng 6/2025 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Trong đó, có một số quy định đáng chú ý như nghiêm cấm mua bán dữ liệu cá nhân; mạng xã hội không được yêu cầu cung cấp hình ảnh, video chứa nội dung về giấy tờ tùy thân làm yếu tố xác thực...
Xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường sản phẩm mây tre đan
Tỉnh Thanh Hóa hiện có 25 làng nghề mây tre đan truyền thống. Cùng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, các cơ sở sản xuất mây tre đan đã chủ động đầu tư máy móc sản xuất, cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.
Thanh Hóa đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo
Trước nhu cầu sử dụng điện của doanh nghiệp và người dân không ngừng gia tăng, gây áp lực lớn đối với cả ngành điện và người tiêu dùng, việc đầu tư và ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất điện – đặc biệt là các giải pháp năng lượng tái tạo – đã trở thành hướng đi hiệu quả. Không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động nguồn điện phục vụ sản xuất, các nguồn năng lượng sạch còn góp phần giảm tải cho hệ thống điện quốc gia, hướng đến phát triển bền vững.
Tín dụng bất động sản tăng 36%
6 tháng năm 2025, tổng dư nợ tín dụng bất động sản tăng 36% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức cao nhất kể từ năm 2023, phản ánh sự phục hồi và kỳ vọng tăng trưởng trong năm nay của các ngành kinh tế, trong đó, bao gồm bất động sản.
Huy động vốn trái phiếu chính phủ, khơi thông nguồn lực phát triển
Để huy động và khơi thông mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội, Kho bạc Nhà nước tổ chức phát hành trái phiếu Chính phủ thực hiện các giải pháp huy động vốn, phấn đấu hoàn thành ở mức cao nhất nhiệm vụ được giao năm 2025.
Thống nhất mở rộng toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP
Văn phòng Chính phủ vừa có Thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông theo phương thức đối tác công tư.
Công an phường Sầm Sơn ra quân cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm
Công an phường Sầm Sơn vừa tổ chức lễ ra quân tấn công, trấn áp tội phạm, đảm bảo an ninh trật tự các sự kiện lớn diễn ra trên địa bàn và cao điểm tuyên truyền, tuần tra kiểm soát xử lý vi phạm, thiết lập lại trật tự công cộng trên địa bàn phường năm 2025.
Bình luận
Thông báo
Bạn đã gửi thành công.