Đường dây nóng: 0237 3721150

Văn hoá - Du lịch

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47

Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.

hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. — Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.

Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.

Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh — Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh

Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:

“Anh đi làm thợ nơi nào

Để em gánh đục, gánh bào đi theo

Cột queo anh đẽo cho ngay

Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề

Bốn cửa chạm bốn con nghê,

Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.

Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh

Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022

Bình luận

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Bài viết cùng chuyên mục

Phát huy hiệu quả nguồn tài nguyên du lịch của Thanh Hoá

Tọa đàm famtrip khám phá du lịch xứ Thanh

Huyện Thường Xuân sẵn sàng các điều kiện đón khách dịp nghỉ lễ

Lễ hội biển Sầm Sơn 2025 “Sầm Sơn – Khát vọng tỏa sáng”

Chủ động phương án đảm bảo an ninh trật tự tại Lễ hội biển Sầm Sơn 2025

Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ trên bản đồ du lịch toàn cầu

Đọc thêm

4 tháng, Thanh Hóa thu 8.390 tỷ từ hoạt động du lịch

06:40 , 25/04/2025

Lũy kế 4 tháng đầu năm, tỉnh Thanh Hoá đã đón hơn 5,2 triệu lượt khách du lịch với tổng doanh thu ước đạt 8.390 tỷ đồng, tăng 13,9% so với cùng kỳ.

Tối ngày 24/4, khai mạc Lễ hội du lịch biển Nghi Sơn năm 2025

09:02 , 24/04/2025

20h tối ngày 24/4, tại Khu du lịch biển Hải Hòa, thị xã Nghi Sơn sẽ diễn ra khai mạc Lễ hội du lịch biển Nghi Sơn với chủ đề "Nghi Sơn biển ngọc – Khát vọng vươn xa". Đây là sự kiện mở màn cho mùa du lịch biển Hải Hoà và hoà chung không khí lễ hội du lịch biển 2025 của Thanh Hoá, nhằm quảng bá, thu hút du khách đến với xứ Thanh.

Trẩy hội Đình Thi

08:50 , 24/04/2025

Miền núi xứ Thanh có rất nhiều lễ hội truyền thống độc đáo, đặc sắc. Trong chương trình hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng về với huyện miền núi Như Xuân để tham dự Lễ hội Đình Thi - một lễ hội tiêu biểu của đồng bào Thổ Thanh Hóa.

Kiểm tra công tác đảm bảo an ninh trật tự cho khai mạc Lễ hội biển Sầm Sơn 2025

19:50 , 23/04/2025

Chương trình khai mạc Lễ hội biển Sầm Sơn 2025 với chủ đề “Sầm Sơn – khát vọng tỏa sáng” sẽ được tổ chức vào tối ngày 26/4 tới đây. Chiều ngày 23/4, Thiếu tướng Trần Phú Hà - Ủy viên Ban Thường vụ, Giám đốc Công an tỉnh đã kiểm tra thực địa, chỉ đạo triển khai phương án đảm bảo an ninh, an toàn cho sự kiện này.

Tối 24/4 sẽ trao bằng công nhận di sản văn hoá phi vật thể quốc gia Lễ hội Đền Quang Trung

18:03 , 23/04/2025

Tối 24/4 tại Quảng trường Biển, Khu du lịch Biển Hải Hòa, thị xã Nghi Sơn sẽ diễn ra lễ khai mạc Lễ hội du lịch biển Nghi Sơn năm 2025 với chủ đề: Nghi Sơn biển ngọc- Khát vọng vươn xa. Trong khuôn khổ buổi lễ sẽ trao bằng công nhận di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia Lễ hội Đền Quang Trung

Lễ hội Du lịch biển Nghi Sơn năm 2025 khai mạc vào tối 24/4

09:04 , 23/04/2025

Theo UBND thị xã Nghi Sơn, Lễ hội du lịch biển Nghi Sơn năm 2025 với chủ đề “Nghi Sơn biển ngọc - Khát vọng vươn xa” dự kiến sẽ khai mạc vào lúc 20h00, ngày 24/4/2025 tại Quảng trường Biển, Khu du lịch Biển Hải Hòa với nhiều hoạt động văn hoá, thể thao và du lịch hấp dẫn.

Nghi Sơn sẵn sàng cho lễ hội du lịch biển 2025

20:15 , 22/04/2025

Để chào đón mùa hè 2025, vào 20h ngày 24/4 tới đây tại sân khấu Quảng trường biển, Khu du lịch biển Hải Hòa, thị xã Nghi Sơn sẽ diễn ra Lễ khai mạc lễ hội du lịch biển Nghi Sơn. Cùng với đó, hàng loạt sự kiện văn hóa, thể thao được tổ chức, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương để phục vụ du khách.

Ra mắt Chi hội hát văn, hát chầu văn huyện Thiệu Hóa

23:05 , 21/04/2025

Ngày 20/4, Lễ ra mắt Chi hội hát văn, hát chầu văn huyện Thiệu Hóa đã được tổ chức. Đây là Chi hội trực thuộc Câu lạc bộ hát văn, hát chầu văn tỉnh Thanh Hóa.

Chiếu phim lưu động về thành tựu 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam

18:04 , 21/04/2025

Tối ngày 20/4, Trung tâm Xúc tiến du lịch và văn hóa, điện ảnh tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp với UBND huyện Nông Cống tổ chức Chiếu phim lưu động chào mừng thành tựu 50 năm nền văn học, nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025).

Có gì “hot” tại Lễ hội biển Sầm Sơn năm 2025?

18:00 , 21/04/2025

Vào 20h ngày 26/4/2025, tại quảng trường biển thành phố Sầm Sơn sẽ diễn ra lễ khai mạc Lễ hội du lịch biển mang chủ đề “Sầm Sơn - Khát vọng tỏa sáng”. Sự kiện được tổ chức ngay trước kỳ nghỉ lễ 30/4, không chỉ mang đến một đêm hội nghệ thuật bùng nổ cảm xúc mà còn là nghi thức khai màn mùa du lịch hè sôi động tại phố biển năm nay.

Xem thêm