ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH THANH HÓA

Thanh Hoa Radio and Television
Đường dây nóng: 0237 3721150

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47
Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.
 
hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.
 
Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

 

 

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh
Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh
 Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:
“Anh đi làm thợ nơi nào
Để em gánh đục, gánh bào đi theo
Cột queo anh đẽo cho ngay
Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề
Bốn cửa chạm bốn con nghê,
Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.
 
Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.
Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh
Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022
 

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Đọc thêm

Lễ tưởng niệm 415 ngày giỗ Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất

Lễ tưởng niệm 415 ngày giỗ Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất

19:57 , 08/12/2024

Sáng ngày 8/12 (tức 8/11 năm Giáp Thìn), tại xã Hoằng Lộc, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, Hội đồng Bùi tộc Việt Nam tổ chức lễ tưởng niệm 415 năm ngày giỗ Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất.


Nâng tầm du lịch Thanh Hóa

Nâng tầm du lịch Thanh Hóa

17:52 , 08/12/2024

Từ đầu năm 2024 đến nay, Thanh Hoá luôn nằm trong top đầu cả nước về thu hút khách du lịch. Đáng chú ý, lượng khách du lịch đến với Thanh Hoá tăng cả 3 loại hình du lịch gồm: du lịch biển, du lịch văn hóa tâm linh, du lịch sinh thái cộng đồng. Với nhiều sản phẩm chất lượng, du lịch Thanh Hoá được nâng lên một tầm cao mới.

Huyện Thường Xuân tổ chức Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2024

Huyện Thường Xuân tổ chức Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2024

16:18 , 08/12/2024

Ngày 7/12, tại Khu du lịch cộng đồng bản Mạ, huyện Thường Xuân đã tổ chức thành công Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2024.

Khách quốc tế đến Việt Nam tháng 11 tăng mạnh, du lịch tiếp tục khởi sắc

Khách quốc tế đến Việt Nam tháng 11 tăng mạnh, du lịch tiếp tục khởi sắc

08:32 , 08/12/2024

Theo số liệu thống kê mới nhất, lượng khách quốc tế đến Việt Nam trong tháng 11/2024 cao kỷ lục, với 1,7 triệu lượt người, tăng 38,8% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng năm 2024, Việt Nam đã đón hơn 15,8 triệu lượt khách quốc tế, ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 41% so với cùng kỳ năm ngoái.

Thành phố mùa đông

Thành phố mùa đông

20:21 , 07/12/2024

Tháng 12- mùa đông đã thực sự về trên phố. Chưa có những đợt rét đậm, nhưng mỗi khi hoà vào dòng người, dường như ai cũng cảm nhận được cái giá lạnh hanh hao của mùa cuối năm.

Lễ công bố các tuyến du lịch đi bộ trong rừng tại các huyện miền núi Thanh Hóa

Lễ công bố các tuyến du lịch đi bộ trong rừng tại các huyện miền núi Thanh Hóa

20:03 , 07/12/2024

Sáng ngày 7/12, tại huyện Bá Thước, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức công bố các tuyến du lịch đi bộ trong rừng (Trekking tour) tại các huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa. Dự buổi lễ có đồng chí Nguyễn Văn Thi, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo Phát triển du lịch tỉnh; lãnh đạo các ban, sở, ngành cấp tỉnh, lãnh đạo các huyện Bá Thước, Quan Hóa, Thường Xuân, Sầm Sơn; lãnh đạo Sở VH,TT&DL tỉnh Sơn La cùng đông đảo các doanh nghiệp lữ hành trong và ngoài tỉnh.

Hội thảo Nhà thơ Văn Đắc: Tác giả - Tác phẩm

Hội thảo Nhà thơ Văn Đắc: Tác giả - Tác phẩm

09:10 , 07/12/2024

Thực hiện kế hoạch tổ chức các hoạt động Tổng kết 50 năm nền văn học nghệ thuật Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025), sáng 06/12, Hội Văn học nghệ thuật Thanh Hóa đã phối hợp với Thành ủy, UBND thành phố Sầm Sơn tổ chức Hội thảo Nhà thơ Văn Đắc: Tác giả - tác phẩm.

Hát văn trong dòng chảy văn hóa

Hát văn trong dòng chảy văn hóa

10:15 , 06/12/2024

Hát văn là loại hình diễn xướng mang màu sắc tâm linh, gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu. Trải qua thời gian, hát văn đã trở thành một nét văn hóa truyền thống độc đáo, đặc sắc trong dòng chảy văn hóa của đất nước Việt Nam nói chung, tỉnh Thanh Hóa nói riêng.

Du lịch hứa hẹn bùng nổ với kỳ nghỉ Tết 9 ngày

Du lịch hứa hẹn bùng nổ với kỳ nghỉ Tết 9 ngày

09:17 , 06/12/2024

Kỳ nghỉ Tết 9 ngày được chốt sớm kích thích khách Việt đi du lịch, một số công ty lữ hành ghi nhận lượng đặt dịch vụ đạt 30% sau một tuần và vẫn đang tiếp tục tăng.

Nghi Sơn ngày mới

Nghi Sơn ngày mới

20:14 , 05/12/2024

Xã đảo Nghi Sơn, cù lao nổi lên giữa một vùng sóng nước mênh mông nằm trong cửa Bạng…