Đường dây nóng: 0237 3721150

Văn hoá - Du lịch

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47

Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.

hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. — Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.

Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.

Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh — Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh

Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:

“Anh đi làm thợ nơi nào

Để em gánh đục, gánh bào đi theo

Cột queo anh đẽo cho ngay

Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề

Bốn cửa chạm bốn con nghê,

Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.

Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh

Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022

Bình luận

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Bài viết cùng chuyên mục

Xã Cẩm Thạch, huyện Cẩm Thủy khai mạc lễ hội chùa Rồng

Việt Nam tiếp tục là điểm đến yêu thích của các gia đình Hàn Quốc có trẻ em

Tết Nguyên tiêu xuân Ất Tỵ 2025 tại Đền thờ Trần Nhật Duật

Câu lạc bộ Hàm Rồng tổ chức chương trình thơ xuân Ất Tỵ

Chuẩn bị các sự kiện Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 tại Thanh Hóa

Nâng hạng Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên thành Vườn quốc gia Xuân Liên

Đọc thêm

Khách quốc tế đến Việt Nam tháng 1 cao kỷ lục

08:13 , 11/02/2025

Ngành du lịch Việt Nam đón gần 2,1 triệu lượt khách quốc tế trong tháng 1. Đây là mức kỷ lục cao nhất từ trước đến nay của ngành du lịch tính theo tháng, cao hơn cả thời điểm tháng 1/2020, trước khi chịu ảnh hưởng bởi COVID-19. Những tín hiệu vui ngay từ đầu năm tạo đà cho ngành du lịch bứt phá trong năm nay.

Lễ hội truyền thống kỉ niệm 541 năm ngày mất khai quốc công thần Đinh Liệt

23:08 , 10/02/2025

Sáng ngày 10/2 (tức ngày 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ), tại Đình làng Đông Cao, xã Trung Chính, huyện Nông Cống long trọng tổ chức Lễ hội truyền thống văn hóa kỉ niệm 541 năm ngày mất khai quốc công thần Thái sư lân quốc công Đinh Liệt.

Chung tay bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử

20:18 , 10/02/2025

Nhận thức được vai trò, trách nhiệm của thanh niên trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các di tích lịch sử, những năm qua, tuổi trẻ Thanh Hoá đã triển khai nhiều hoạt động, phong trào ý nghĩa góp phần thúc đẩy phát triển và bảo tồn các khu, điểm di tích trên địa bàn tỉnh.

Huyện Như Xuân bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá

10:03 , 10/02/2025

Trên địa bàn huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hoá có 4 dân tộc chủ yếu là Thái, Thổ, Mường và Kinh, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 66%. Mỗi dân tộc đều có những di sản văn hoá riêng, góp phần làm nên bản sắc văn hoá của huyện. Những năm qua, huyện đã quan tâm giữ gìn, phát huy giá trị văn hoá gắn với phát triển du lịch và xây dựng nông thôn mới, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Sôi nổi lễ hội Đình Cơm Thi tại Hà Trung dịp đầu xuân Ất Tỵ

23:32 , 09/02/2025

Hằng năm, cứ đến ngày 12 tháng Giêng âm lịch, người dân xã Hoạt Giang, huyện Hà Trung lại tưng bừng tổ chức lễ hội Đình Cơm Thi. Đây là lễ hội mang đậm dấu ấn tâm linh, tín ngưỡng, chứa đựng nhiều nét văn hóa đặc sắc của cộng đồng người dân địa phương.

Lễ dâng hương tưởng niệm 440 năm Ngày Hoàng Giáp - Tướng công - Nguyễn Cẩn tạ thế

16:02 , 09/02/2025

Sáng ngày 9/2, tại Khu di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh nhà thờ họ Đại tôn Nguyễn Thọ Trù, xã Hoằng Lộc, huyện Hoằng Hóa, dòng họ Nguyễn Thọ Trù đã long trọng tổ chức Lễ dâng hương tưởng niệm 440 năm Ngày Hoàng Giáp – Tướng công – Nguyễn Cẩn tạ thế (ngày 12 tháng giêng năm 1585 – ngày 12 tháng giêng năm 2025).

Du xuân

20:23 , 08/02/2025

Tháng hai về, mang theo cái se lạnh dịu dàng còn vương lại của mùa đông, hòa cùng những tia nắng ấm áp đầu xuân nhuộm vàng những nẻo đường quê Thanh. Xuân rực rỡ trong sắc thắm cờ hoa, xuân hân hoan trong lời ca tiếng hát, trong dòng người náo nức du xuân.

Náo nức du xuân

15:41 , 08/02/2025

Tiết trời mát mẻ, không khí trong lành, cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số… Đó là trải nghiệm tuyệt vời giữa một bức tranh xuân sống động, đầy màu sắc. Thường Xuân, vùng đất quế ngọc Châu Thường là điểm đến lý tưởng cho chuyến du lịch đầu năm.

Lễ hội truyền thống chùa Báo Ân

15:17 , 08/02/2025

Ngày mùng 7/2 (tức ngày mùng 10 tháng giêng âm lịch ), UBND xã Thiệu Vân phối hợp Hội phật giáo thành phố Thanh Hóa đã tổ chức khai mạc lễ hội truyền thống chùa Báo Ân.

Huyện Cẩm Thủy bảo tồn văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch

10:05 , 08/02/2025

Một trong những thành công của huyện Cẩm Thủy trong những năm qua là việc khôi phục, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Việc bảo tồn đa dạng các giá trị văn hóa truyền thống không chỉ làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần cho người dân mà giúp Cẩm Thủy phát triển du lịch.

Xem thêm