Đường dây nóng: 0237 3721150

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47
Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.
 
hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.
 
Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

 

 

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh
Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh
 Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:
“Anh đi làm thợ nơi nào
Để em gánh đục, gánh bào đi theo
Cột queo anh đẽo cho ngay
Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề
Bốn cửa chạm bốn con nghê,
Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.
 
Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.
Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh
Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022
 

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Đọc thêm

Thanh Hoá phát triển đa dạng các loại hình lưu trú du lịch

Thanh Hoá phát triển đa dạng các loại hình lưu trú du lịch

08:27 , 18/08/2025

Những năm gần đây, dịch vụ lưu trú du lịch trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã có sự phát triển mạnh mẽ không chỉ về quy mô, chất lượng, mà còn ngày càng đa dạng về loại hình dịch vụ; qua đó không chỉ mang đến cho du khách không gian nghỉ dưỡng thoải mái, mà còn có cả những trải nghiệm mới mẻ và thú vị.

Việt Nam miễn thị thực thêm 12 Quốc gia theo Chương trình kích cầu phát triển du lịch

Việt Nam miễn thị thực thêm 12 Quốc gia theo Chương trình kích cầu phát triển du lịch

07:07 , 17/08/2025

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết về việc miễn thị thực theo Chương trình kích cầu phát triển du lịch cho công dân 12 nước.

Hội diễn văn nghệ chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Thọ Lập

Hội diễn văn nghệ chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Thọ Lập

16:20 , 16/08/2025

Xã Thọ Lập vừa tổ chức Hội diễn văn nghệ chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ xã lần thứ Nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030; kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Xây dựng Sầm Sơn trở thành đô thị du lịch biển thông minh, hiện đại

Xây dựng Sầm Sơn trở thành đô thị du lịch biển thông minh, hiện đại

09:17 , 14/08/2025

Nhiệm kỳ 2020 - 2025 đánh dấu một giai đoạn đầy thử thách với đô thị du lịch biển Sầm Sơn. Nhưng với việc kiên định mục tiêu, nỗ lực vượt khó, tranh thủ thời cơ, đoàn kết đồng thuận, đổi mới sáng tạo và hành động quyết liệt, phường Sầm Sơn đã đạt được những kết quả quan trọng, toàn diện và nổi bật trên tất cả các lĩnh vực.

Các khu, điểm du lịch chủ động phòng chống thiên tai

Các khu, điểm du lịch chủ động phòng chống thiên tai

16:09 , 12/08/2025

Toàn tỉnh có 69 khu điểm du lịch đã được Chủ tịch UBND tỉnh công nhận, trong đó nhiều khu điểm du lịch ở các khu vực dễ chịu tác động bởi thiên tai. Để đảm bảo an toàn cho du khách trước diễn biến ngày càng phức tạp của thời tiết, các khu, điểm du lịch đã có nhiều giải pháp, trong đó tập trung thực hiện tốt phương châm 4 tại chỗ.

Việt Nam miễn thị thực cho công dân 12 quốc gia châu Âu đến 2028

Việt Nam miễn thị thực cho công dân 12 quốc gia châu Âu đến 2028

08:05 , 11/08/2025

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 229 về việc miễn thị thực cho công dân 12 quốc gia theo Chương trình kích cầu phát triển du lịch.

Sẵn sàng cho Hội thi Gia đình Văn hóa, Thể thao công nhân, viên chức, người lao động tỉnh Thanh Hóa năm 2025

Sẵn sàng cho Hội thi Gia đình Văn hóa, Thể thao công nhân, viên chức, người lao động tỉnh Thanh Hóa năm 2025

23:03 , 09/08/2025

Chiều ngày 9/8, Ban Tổ chức Hội thi Gia đình Văn hóa, Thể thao công nhân, viên chức, người lao động tỉnh Thanh Hóa năm 2025 đã tổ chức cuộc họp với các trưởng đoàn để thống nhất thể lệ, nội dung, thời gian, địa điểm và các yêu cầu chuyên môn, kỹ thuật cho từng phần thi.

Hội thảo "Giải pháp thu hút khách quốc tế đến Thanh Hóa"

Hội thảo "Giải pháp thu hút khách quốc tế đến Thanh Hóa"

23:01 , 09/08/2025

Sáng ngày 9/8, tại Khu Du lịch sinh thái biển Hải Tiến, Hiệp hội Du lịch tỉnh tổ chức Hội thảo "Giải pháp thu hút khách quốc tế đến Thanh Hóa". Dự hội thảo có hơn 100 doanh nghiệp du lịch lữ hành và các chuyên gia du lịch trong nước.

Kỷ niệm 20 năm thành lập Hiệp hội Du lịch tỉnh Thanh Hóa

Kỷ niệm 20 năm thành lập Hiệp hội Du lịch tỉnh Thanh Hóa

20:10 , 09/08/2025

Chiều ngày 9/8, tại Khu du lịch sinh thái biển Hải Tiến, Hiệp hội Du lịch tỉnh Thanh Hoá tổ chức lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập (2005 - 2025). Tới dự có đồng chí Nguyễn Văn Thi, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh; đại diện lãnh đạo Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, hiệp hội Du lịch Việt Nam; cùng đông đảo hội viên, doanh nghiệp và các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực du lịch.

Các khu du lịch biển sẵn sàng đón du khách dịp 2/9

Các khu du lịch biển sẵn sàng đón du khách dịp 2/9

11:00 , 09/08/2025

Kỳ nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 sắp tới sẽ kéo dài 4 ngày. Dự báo đây là cao điểm du lịch ngắn ngày trong năm, các khu du lịch biển tại Thanh Hóa đã sẵn sàng mọi điều kiện để mang đến cho du khách một kỳ nghỉ sôi động, an toàn.