Đường dây nóng: 0237 3721150

Văn hoá - Du lịch

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47

Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.

hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. — Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.

Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.

Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh — Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh

Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:

“Anh đi làm thợ nơi nào

Để em gánh đục, gánh bào đi theo

Cột queo anh đẽo cho ngay

Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề

Bốn cửa chạm bốn con nghê,

Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.

Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh

Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022

Bình luận

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Bài viết cùng chuyên mục

Tinh hoa ẩm thực nét Thanh

Khách quốc tế đến Việt Nam tăng mạnh

Du lịch hứa hẹn bùng nổ với kỳ nghỉ Tết dài 9 ngày

Hội du lịch lữ hành thành phố Thanh Hoá triển khai phương hướng nhiệm vụ năm 2025

Huyện Triệu Sơn chuẩn bị cho hội chợ đào Tết 2025

Sắc màu rực rỡ của phiên chợ Tết xưa

Đọc thêm

Đón Tết năm cùng ở làng Dao

23:27 , 03/01/2025

Chỉ còn không đầy một tháng nữa là đến Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Cùng với đồng bào các dân tộc trong tỉnh, đồng bào Dao cũng đang háo hức chuẩn bị đón năm mới với những bản sắc văn hóa riêng của mình.

Con đường di tích tại Hà Trung

15:50 , 03/01/2025

Về với xã Hà Ngọc, huyện Hà Trung, chúng ta không khỏi ấn tượng bởi khung cảnh và nhịp sống của một vùng quê êm ả, thanh bình với những con người đôn hậu, thân tình, mến khách. Bức tranh khung cảnh làng quê bình dị ấy càng thêm giá trị khi có sự hiện diện của những di tích lịch sử cổ kính, lâu đời, có giá trị tâm linh sâu sắc.

Cần nhân rộng mô hình 2 concert "Anh trai" để phát triển công nghiệp văn hóa

08:42 , 03/01/2025

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cho biết, đơn vị này sẽ tiến hành nghiên cứu sâu hơn về thành công của hai concert “Anh trai say hi” và “Anh trai vượt ngàn chông gai”, từ đó xây dựng những giải pháp thích hợp để nhân rộng mô hình này, góp phần thúc đẩy sự phát triển của công nghiệp văn hoá trong thời gian tới.

[Infographic] Hoạt động mừng Xuân Ất Tỵ - 2025 tại Thành phố Thanh Hóa

13:41 , 02/01/2025

UBND thành phố Thanh Hóa vừa ban hành Kế hoạch tổ chức các hoạt động Mừng Đảng, mừng Xuân Ất Tỵ - 2025, chào mừng kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03/02/1930 - 03/02/2025) trên địa bàn thành phố Thanh Hóa.

Hương vị núi rừng

06:51 , 02/01/2025

Bản Mạ - một bản làng nhỏ xinh nằm bên bờ sông Chu, nơi màu xanh bao la của núi rừng ẩn hiện những nếp nhà sàn xinh xắn. Nếu trước kia, nơi đây chỉ là một bản nghèo nằm biệt lập, muốn qua sông, người dân phải dùng bè mảng, thì giờ đây, bản Mạ huyện Thường Xuân đã khởi sắc trở thành bản du lịch cộng đồng đầy tiềm năng, thu hút đông đảo du khách gần xa…

Năm 2024, du lịch Thanh Hóa được nâng tầm với nhiều sản phẩm mới

21:22 , 01/01/2025

Năm 2024, du lịch Thanh Hoá đón 15,3 triệu lượt khách, tổng thu du lịch ước đạt 33,815 nghìn tỷ đồng, tăng 38% so với năm 2023. Đáng chú ý, lượng khách du lịch đến với Thanh Hoá tăng cả 3 loại hình gồm: du lịch biển, du lịch văn hóa tâm linh, du lịch sinh thái cộng đồng. Với nhiều sản phẩm chất lượng, du lịch Thanh Hoá được nâng lên một tầm cao mới, góp phần lan tỏa thông điệp "Du lịch Thanh Hóa - Hương sắc bốn mùa".

Thành phố Thanh Hóa tổ chức Chương trình nghệ thuật Chào năm mới 2025

11:05 , 01/01/2025

Tối 31/12/2024, tại Quảng Trường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa đã tổ chức Chương trình nghệ thuật “Chào năm mới 2025”. Chương trình được truyền hình trực tiếp trên kênh TTV và trên các nền tảng số của Đài Phát thanh và truyền hình Thanh Hóa.

Truyền hình trực tiếp: Chào năm mới 2025

22:33 , 31/12/2024

Chương trình “Chào năm mới 2025” diễn ra vào lúc 22h30’ ngày 31/12/2024 tại Quảng Trường Lam Sơn, thành phố Thanh Hóa, được truyền hình trực tiếp trên kênh TTV và các nền tảng số của Đài PT -TH tỉnh Thanh Hóa.

Công bố và trao giải cuộc thi “Sáng tác mẫu phác thảo tượng đài Bà Triệu chất liệu đồng”

21:33 , 31/12/2024

Chiều ngày 31/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức lễ công bố và trao giải cuộc thi “Sáng tác mẫu phác thảo tượng đài Bà Triệu chất liệu đồng”.

Có gì hot tại Chương trình "Chào năm mới 2025"?

08:44 , 31/12/2024

Đêm nay, (ngày 31/12) vào lúc 22h30 tại quảng trường Lam Sơn, Thành phố Thanh Hoá tổ chức chương trình: Chào năm mới 2025. Ngoài màn pháo hoa rực rỡ đón chào năm mới, chương trình có sự xuất hiện các nghệ sĩ nổi tiếng thành danh từ các cuộc thi âm nhạc uy tín trong cả nước.

Xem thêm