Đường dây nóng: 0237 3721150

Văn hoá - Du lịch

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47

Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.

hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. — Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.

Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.

Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh — Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh

Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:

“Anh đi làm thợ nơi nào

Để em gánh đục, gánh bào đi theo

Cột queo anh đẽo cho ngay

Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề

Bốn cửa chạm bốn con nghê,

Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.

Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh

Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022

Bình luận

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Bài viết cùng chuyên mục

Vlasta - Sầm Sơn, khuấy động mùa hè Sầm Sơn

Du lịch Thanh Hóa vươn lên từ những khó khăn

Nâng cao chất lượng đội ngũ hướng dẫn viên du lịch tại điểm

Lễ hội bánh chưng – bánh giầy thành phố Sầm Sơn 2025

Sắc màu mùa hạ

Nhạc sỹ Văn Hòe – Một đời yêu hò đò dọc

Đọc thêm

Việt Nam vào top 5 điểm đến hè của khách châu Âu

08:12 , 06/06/2025

Nền tảng du lịch kỹ thuật số Agoda công bố top 5 điểm đến châu Á được du khách châu Âu tìm kiếm nhiều nhất mùa hè 2025. Việt Nam lần đầu góp mặt trong danh sách này.

Linh thiêng cổ tự Am Các

15:20 , 05/06/2025

Là một ngôi chùa cổ nằm ở phía Nam của xứ Thanh, từ lâu chùa Am Các đã được biết đến là một quần thể danh thắng với nhiều giá trị nổi bật về thời gian và kiến trúc nghệ thuật.

Thanh Hóa siết chặt an ninh tại các di tích lăng mộ cổ

18:09 , 04/06/2025

Sau sự việc nhóm người Trung Quốc bí mật đào trộm mộ vua Lê Túc Tông tại khu Di tích lịch sử Lam Kinh, Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn Di sản - Sở Văn hoá, thể thao và du lịch Thanh Hoá đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc tăng cường hơn nữa các biện pháp đảm bảo an ninh, đảm bảo an toàn cho các di tích, lăng mộ cổ trên địa bàn toàn tỉnh.

Báo Anh đánh giá Việt Nam là quốc gia châu Á tuyệt đẹp

08:51 , 04/06/2025

Theo Cục Du lịch Quốc gia, thời báo điện tử Express của Anh đăng bài đánh giá trải nghiệm du lịch và gọi Việt Nam là quốc gia châu Á tuyệt đẹp.

Khởi sắc du lịch cộng đồng miền Tây xứ Thanh

08:23 , 03/06/2025

Miền Tây xứ Thanh có nhiều tiềm năng để khai thác phát triển du lịch, tạo nên sự khởi sắc về loại hình du lịch cộng đồng trong những năm gần đây.

Thanh Hóa: Nâng cao chất lượng cơ sở lưu trú phục vụ cao điểm du lịch hè

14:08 , 02/06/2025

Theo thống kê, toàn tỉnh Thanh Hóa hiện có 1.300 cơ sở lưu trú với tổng số 48.600 phòng, chủ yếu tại các địa phương du lịch trọng điểm của tỉnh như thành phố Sầm Sơn, huyện Hoằng Hóa, thị xã Nghi Sơn…Các đơn vị đang tích cực nâng cao chất lượng phục vụ nhằm đáp ứng nhu cầu ngày một tăng của du khách, đặc biệt là trong mùa cao điểm du lịch hè.

5 tháng năm 2025, ngành du lịch Thanh Hoá đạt doanh thu 15.548 tỷ đồng

07:00 , 02/06/2025

Nhờ tích cực đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ, đưa vào khai thác các sản phẩm mới, 5 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh Thanh Hóa đã đón được hơn 7,2 triệu lượt du khách, tổng doanh thu đạt 15.548 tỷ đồng.

Đại hội Câu lạc bộ hát Văn, hát Chầu văn tỉnh Thanh Hóa lần thứ 2

23:01 , 01/06/2025

Ngày 1 tháng 6, tại TP Thanh Hóa, Câu lạc bộ hát Văn, hát Chầu văn tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức Đại hội lần thứ 2, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Người kể chuyện Pù Luông xanh

10:22 , 01/06/2025

Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông đang trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch sinh thái Việt Nam. Cùng với sự phát triển này, đội ngũ hướng dẫn viên bản địa đóng vai trò quan trọng, không chỉ kết nối du khách với thiên nhiên, mà còn góp phần gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống.

Biển quê Thanh

18:06 , 31/05/2025

Thanh Hóa được thiên nhiên ban tặng đường bờ biển dài 102km, với nhiều bãi biển đẹp, thơ mộng và đang được đầu tư, khai thác mạnh mẽ trong những năm gần đây. Nhờ vậy, xứ Thanh đã trở thành điểm đến du lịch biển được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh yêu thích, lựa chọn đặc biệt vào mỗi dịp hè.

Xem thêm