Đường dây nóng: 0237 3721150

Văn hoá - Du lịch

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47

Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.

hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. — Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.

Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.

Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh — Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh

Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:

“Anh đi làm thợ nơi nào

Để em gánh đục, gánh bào đi theo

Cột queo anh đẽo cho ngay

Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề

Bốn cửa chạm bốn con nghê,

Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.

Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.

Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh

Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022

Bình luận

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Bài viết cùng chuyên mục

“Đắm say điệu hát xường”

Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động được vinh danh trong hệ thống giải thưởng “Travellers’ Choice - Điểm đến nổi bật năm 2025

Phú Quốc lọt Top 4 điểm đến xu hướng toàn cầu năm 2026

Việt Nam đánh thức "kho báu" du lịch tàu biển cao cấp

Đưa sân khấu kịch đến gần với công chúng

Chiếu miễn phí phim "Mưa đỏ" và "Tử chiến trên không" tại Hội chợ Mùa thu

Đọc thêm

Hướng dẫn viên du lịch thời cách mạng công nghiệp 4.0

20:00 , 23/10/2025

Chiều ngày 23/10, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hoá phối hợp với các đơn vị tổ chức Tọa đàm “Hướng dẫn viên du lịch thời đại cách mạng công nghiệp 4.0”.

Thanh Hoá giới thiệu nhiều sản phẩm tiêu biểu tại Hội chợ mùa Thu 2025

08:42 , 23/10/2025

Hội chợ Mùa thu 2025 sẽ khai mạc vào tối 25/10 tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam (Đông Anh, Hà Nội). Đây là sự kiện xúc tiến thương mại quy mô cấp Quốc gia nhằm kết nối cung - cầu tiêu dùng, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, mở rộng xuất nhập khẩu. Tham gia Hội chợ, tỉnh Thanh Hoá sẽ trưng bày giới thiệu nhiều sản phẩm và thương hiệu tiêu biểu phản ánh sâu sắc thế mạnh đa dạng của tỉnh trên nhiều lĩnh vực

Chung kết Hội thi nghiệp vụ hướng dẫn viên du lịch các tỉnh Bắc Trung Bộ mở rộng

20:15 , 22/10/2025

Sáng ngày 22/10, tại Nhà hát Lam Sơn, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa chủ trì tổ chức khai mạc vòng chung kết Hội thi nghiệp vụ hướng dẫn viên du lịch các tỉnh Bắc Trung Bộ mở rộng năm 2025 với chủ đề “Chúng tôi là đại sứ du lịch”.

Thanh Hóa - Điểm đến bốn mùa của du lịch Bắc Trung Bộ

09:28 , 20/10/2025

Với tốc độ tăng trưởng ấn tượng, quy hoạch bài bản và sản phẩm đa dạng, Thanh Hóa đang khẳng định vị thế là một trong những trung tâm du lịch năng động và hấp dẫn nhất khu vực Bắc Trung Bộ.

Việt Nam lần thứ 7 nhận giải "Điểm đến hàng đầu châu Á"

09:25 , 20/10/2025

Tại lễ trao giải World Travel Awards (WTA) khu vực châu Á – Thái Bình Dương vừa diễn ra tại Hồng Kông (Trung Quốc), du lịch Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế khi được xướng tên ở hai hạng mục danh giá: “Điểm đến hàng đầu châu Á năm 2025” và “Điểm đến Di sản hàng đầu châu Á năm 2025”.

Biện Thượng: Sôi nổi Hội thi văn nghệ quần chúng năm 2025

16:18 , 19/10/2025

Chào mừng thành công Đại hội Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lần thứ 20 và Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Biện Thượng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, tối ngày 18/10, Hội Nông dân và Hội Liên hiệp Phụ nữ xã đã tổ chức Hội thi văn nghệ quần chúng năm 2025.

100% cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú trên địa bàn tỉnh sử dụng phần mềm Quản lý lưu trú ASM

08:00 , 17/10/2025

Tại thời điểm 1/7/2025, toàn tỉnh Thanh Hóa chỉ có 7,6% cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú sử dụng phần mềm Quản lý lưu trú ASM. Tuy nhiên, đến ngày 15/10, con số này đã đạt 100%. Kết quả này thể hiện rõ nét những nỗ lực của lực lượng Công an trong triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp tuyên truyền, vận động các chủ cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý khách lưu trú.

Sôi động thị trường vé máy bay Tết 2026

07:00 , 17/10/2025

Dù còn gần 5 tháng nữa mới đến Tết Nguyên đán Bính Ngọ 2026, thị trường vé máy bay đã sôi động từ sớm với việc các hãng hàng không đồng loạt mở bán hàng triệu ghế.

Tổng duyệt chương trình Mít tinh và nghệ thuật chào mừng thành công Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030

11:02 , 16/10/2025

Tối ngày 15/10, tại trường quay tổng hợp của Báo và Đài PT-TH Thanh Hóa đã diễn ra buổi tổng duyệt chương trình Mít tinh và nghệ thuật chào mừng thành công Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Việt Nam – điểm sáng trong bức tranh du lịch toàn cầu

07:19 , 15/10/2025

Theo Tổ chức du lịch Liên hợp quốc, có gần 690 triệu lượt khách đi du lịch toàn cầu trong nửa năm 2025, nhiều hơn khoảng 33 triệu lượt so với cùng kỳ năm 2024. Việt Nam được xem là quốc gia có tốc độ tăng trưởng nổi bật.

Xem thêm