ĐÀI PHÁT THANH VÀ TRUYỀN HÌNH THANH HÓA

Thanh Hoa Radio and Television
Đường dây nóng: 0237 3721150

Hình tượng con nghê trong văn hóa Việt

(TTV) - Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, bên cạnh con rồng - biểu tượng cho sự uy nghi, quyền thế, cao quý, gắn với văn hóa cung đình thì hình tượng con nghê - một linh vật mang đậm yếu tố bản địa, thấm đẫm đặc trưng, giá trị văn hóa - lịch sử, tôn giáo - tín ngưỡng, mỹ thuật Việt.

17/03/2022 10:47
Nghê là một con vật không có thật trong thế giới tự nhiên mà là sản phẩm của tâm thức, tín ngưỡng dân gian. Không giống như hình tượng tỳ hưu hay sư tử được thể hiện theo hướng mãnh thú, tinh quái, dữ tợn; hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi. Do đó, bên cạnh đời sống phong phú, sinh động trong văn hóa dân gian, hình tượng nghê được “cung đình hóa”, trở thành linh thú được các triều đại phong kiến Việt tôn kính.
 
hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Hình tượng con nghê của Việt Nam vừa có nét gần gũi, dân dã, bình dị, thuần phục nhưng cũng không kém phần uy nghi.
Con nghê của người Việt mang nét gần gũi, phù hợp cảnh quan, nhân tình thế thái của người Việt. Hình tượng nghê trong văn hóa Việt mang ý nghĩa sâu sắc, từ sự bình dị, gần gũi, đến sự chính trực, ngay thẳng, dũng mãnh, quyền uy, linh thiêng và lòng trung thành. Đây là những nét đặc trưng, độc đáo, sức hấp dẫn mà hiếm linh vật nào có được.
 
Tại xứ Thanh - vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nơi lắng đọng tinh hoa văn hóa tự bao đời vẫn còn lưu giữ được những tài liệu, hiện vật minh chứng sinh động, thuyết phục cho sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong tâm thức, đời sống văn hóa Việt.

 

 

Hình tượng con nghê tại Khu di tích Lam Kinh
Hình tượng con nghê tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh
 Trong lời ca dao ngợi ca nghề mộc xứ Thanh, nghê là linh vật đầu tiên được nhắc đến:
“Anh đi làm thợ nơi nào
Để em gánh đục, gánh bào đi theo
Cột queo anh đẽo cho ngay
Anh bào cho thẳng, anh xoay mọi bề
Bốn cửa chạm bốn con nghê,
Bốn con nghê đực chầu về tổ tông”.
 
Những câu ca dao ấy khiến mỗi người trong chúng ta, khi bước chân vào Thái miếu nhà Hậu Lê không khỏi bồi hồi, xao xuyến nghĩ về người xưa. Theo những tài liệu ghi chép lại, để tri ân và tôn vinh công lao to lớn của vương triều Hậu Lê, năm 1805, Vua Gia Long đã cho dời Thái miếu nhà Hậu Lê từ Thăng Long về đất Bố Vệ. Thái miếu được xây dựng trên nền điện “Chiêu hòa” cũ – vốn là điện thờ Tuyên Từ Nhân ý, Chiêu túc Hoàng Thái hậu, vợ của Vua Lê Thái tông. Nơi đây thờ các vị hoàng đế, hoàng thái hậu cùng các công thần triều Hậu Lê.
Tồn tại suốt chiều dài 200 năm, vượt qua biết bao thăng trầm, biến thiên của lịch sử, bào mòn của thời gian, Thái miếu nhà Hậu Lê không còn giữ được diện mạo như xưa và đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Hiện nay, Thái miếu nhà Hậu Lê vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ, như: nghê gỗ, cột, kèo, xà, kẻ bằng gỗ lim, bức đại tự, thánh vị, long ngai. Trong đó, hàng nghê gỗ uy nghiêm đứng chầu ngay trước cửa điện thờ là một trong những hiện vật độc đáo, hàm chứa giá trị văn hóa – lịch sử, mỹ thuật sâu sắc. Hàng nghê gỗ tại Thái miếu nhà Hậu Lê có từ thế kỷ XVII, được làm bằng gỗ mít. Mặc dù được thể hiện với kích thước to, nhỏ khác nhau nhưng tất cả những con nghê ấy đều thu hút người xem bởi các đường nét chạm khắc tinh xảo, tài hoa, thế ngẩng cao đầu oai vệ, tôn nghiêm nhưng vẫn không mất đi nét gần gũi, thân thuộc. Những con nghê trước điện thờ của Thái miếu nhà Hậu Lê mang những nét đặc trưng của kỳ lân nghê mình vẩy, lưng có kỳ, đầu không có sừng vốn xuất hiện nhiều từ thời Nguyễn, ở những nơi tôn nghiêm của hoàng triều.

Với giá trị và ý nghĩa nhân văn sâu sắc cùng sức sống bền bỉ của hình tượng con nghê trong dòng chảy văn hóa - lịch sử dân tộc, thiết nghĩ, linh vật thuần Việt này cần được quan tâm, đầu tư, nghiên cứu, bảo tồn hướng tới xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII.

Theo Minh Quyên – Phương Anh
Chuyên mục VHNT, phát sóng ngày 16/3/2022
 

Ý kiến bạn đọc

Xem thêm bình luận

Đọc thêm

Điện Biên bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử, tâm linh

Điện Biên bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử, tâm linh

07:00 , 05/05/2024

Tỉnh Điện Biên có tới 45 điểm di tích lịch sử được xếp hạng di tích cấp quốc gia đặc biệt. Đây là một trong những tài nguyên lịch sử vô giá không chỉ của tỉnh Điện Biên mà chung cả nước Việt Nam. Các điểm di tích lịch sử này được tỉnh Điện Biên quan tâm giữ gìn và bảo vệ, phát huy giá trị lịch sử để phát triển du lịch.

Nhiều tiết mục đặc sắc, ý nghĩa trong Chương trình Cầu truyền hình “Dưới lá cờ Quyết thắng”

Nhiều tiết mục đặc sắc, ý nghĩa trong Chương trình Cầu truyền hình “Dưới lá cờ Quyết thắng”

18:00 , 04/05/2024

Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện chùm chương trình trọng điểm, trong đó có cầu truyền hình Dưới lá cờ Quyết Thắng. Chương trình có 5 điểm cầu - Điện Biên, Hà Nội, Thanh Hóa, Kon Tum và thành phố Hồ Chí Minh - sẽ được truyền hình trực tiếp lúc 20h00 ngày 05/5/2024 trên kênh VTV1 và TTV của Đài Phát thanh Truyền hình Thanh Hóa.

Quan Hoá tổ chức tọa đàm "Tự hào – Tiến bước chiến sỹ Điện Biên"

Quan Hoá tổ chức tọa đàm "Tự hào – Tiến bước chiến sỹ Điện Biên"

10:01 , 04/05/2024

Sáng ngày 3/5, tại huyện Quan Hóa, Ban Chỉ huy Quân sự huyện, Hội Cựu Chiến binh huyện và Trường THPT Quan Hoá đã phối hợp tổ chức chương trình toạ đàm với chủ đề “Tự hào – Tiến bước chiến sỹ Điện Biên”.

Phát huy giá trị văn hóa trong phát triển du lịch

Phát huy giá trị văn hóa trong phát triển du lịch

09:28 , 04/05/2024

Thanh Hóa là vùng đất giàu truyền thống văn hóa, lịch sử với số lượng lớn di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng và kiểm kê bảo vệ. Đây là nguồn tài nguyên nhân văn quý giá để các ngành, các địa phương khai thác, phát huy giá trị trong phát triển du lịch.

VTV8 công bố thông tin các sự kiện văn hoá, nghệ thuật, thể thao tại Thanh Hóa

VTV8 công bố thông tin các sự kiện văn hoá, nghệ thuật, thể thao tại Thanh Hóa

20:44 , 03/05/2024

Chiều 3/5, tại thành phố biển Sầm Sơn, Trung tâm truyền hình Việt Nam khu vực miền Trung – Tây Nguyên VTV8 đã phối hợp cùng các đơn vị liên quan tổ chức lễ công bố thông tin các sự kiện văn hoá, nghệ thuật, thể thao đặc sắc sẽ được diễn ra tại Thanh Hoá trong tháng 5 này.

Thanh Hóa đạt doanh thu du lịch cao nhất cả nước dịp nghỉ lễ 30/4 -1/5

Thanh Hóa đạt doanh thu du lịch cao nhất cả nước dịp nghỉ lễ 30/4 -1/5

18:02 , 03/05/2024

Thông tin từ Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), trong 5 ngày nghỉ lễ 30/4-1/5, tỉnh Thanh Hóa phục vụ khoảng 1,52 triệu lượt khách, tăng 27,2%; tổng thu từ khách du lịch đạt khoảng 3.805 tỷ đồng, tăng 32,8%, là địa phương đứng đầu về doanh thu du lịch trong dịp lễ vừa qua.

Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” nghề thủ công mỹ nghệ

Tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” nghề thủ công mỹ nghệ

10:30 , 03/05/2024

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 43 năm 2024, quy định chi tiết về xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ.

Kỷ niệm 599 năm ngày mất của Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần

Kỷ niệm 599 năm ngày mất của Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần

23:18 , 02/05/2024

Sáng ngày 2/5, xã Xuân Hòa, huyện Thọ Xuân đã tổ chức Lễ hội Đền thờ Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần năm 2024, kỷ niệm 599 năm ngày mất của bà (24/3 Ất Tỵ 1425 - 24/3 Giáp Thìn 2024).

Thanh Hóa đứng đầu về doanh thu du lịch trong dịp lễ 30/4 - 1/5

Thanh Hóa đứng đầu về doanh thu du lịch trong dịp lễ 30/4 - 1/5

21:20 , 02/05/2024

Trong 5 ngày nghỉ Lễ 30/4 - 01/5 (từ 27/4 đến 01/5/2024), ngành du lịch ước phục vụ khoảng 8,0 triệu lượt khách, tăng 14,2% so với cùng kỳ năm 2023, trong đó có khoảng 3,6 triệu lượt khách có lưu trú.

Thanh Hóa đón 1,5 triệu lượt khách trong kỳ nghỉ lễ 30/4 - 01/5

Thanh Hóa đón 1,5 triệu lượt khách trong kỳ nghỉ lễ 30/4 - 01/5

18:00 , 01/05/2024

Theo thông tin của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trong 5 ngày của kỳ nghỉ lễ từ 27/4 đến 01/5, các khu, điểm du lịch trên địa bàn tỉnh đón tăng trưởng kỷ lục, vượt mục tiêu đề ra của địa phương với khoảng trên 1,5 triệu lượt khách, tăng 27,3% so với dịp nghỉ lễ cùng kỳ năm 2023; tổng thu du lịch đạt trên 3,8 nghìn tỷ đồng, tăng 32,8% so với dịp nghỉ lễ cùng kỳ năm 2023.