Khủng hoảng kinh tế thế giới mang "màu sắc Trung Quốc"

Chuyên gia của Bloomberg đưa ra một nhận định bất ngờ: "Trung Quốc đã khủng hoảng". Đó không phải là kiểu sụp đổ mà nước Mỹ đã trải qua trong năm 2008 hay cuộc khủng hoảng dữ dội, đáng kinh ngạc mà các con Hổ châu Á đã trải qua vào năm 1997. Tuy nhiên, đó là một cuộc khủng hoảng hoàn toàn, với các ngân hàng bị rút ruột, các công ty phá sản, và gói cứu trợ của nhà nước.

“Con nghiện tín dụng”?

Theo nhận định của Bloomberg, khủng hoảng kinh tế “đặc sắc” Trung Quốc” sẽ diễn ra trên 3 lĩnh vực: Ngân hàng đầm đìa nợ xấu, các công ty phá sản, và nhà nước phải ra tay giải cứu. Nguồn cơn có vẻ phức tạp hơn nhiều so với “bong bóng nhà đất” năm 2008 ở Mỹ hay “rác tài chính” ở những nền kinh tế mới nổi ở châu Á năm 1997.

Trong thời gian qua, thế giới liên tục nghe đến những động thái cứu trợ của Bắc Kinh khi nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại, như hạ tỉ lệ dự trữ bắt buộc tại các ngân hàng, cắt giảm thuế hay là hạ lãi suất cho vay liên ngân hàng nhằm bơm tiền vào nền kinh tế. Hiện tại, mặc dù thuế quan là một mối phiền toái của Trung Quốc, nhưng các vấn đề thực sự xuất phát từ cấu trúc tài chính của nước này.

Rất lâu rồi, Trung Quốc tự gọi mình là “mô hình xã hội chủ nghĩa mang đặc sắc Trung Quốc”. Vậy, Trung Quốc có gì để tạo ra “đặc sắc” hơn những gì các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác đã lý luận về chủ nghĩa xã hội?

Đó là câu hỏi thú vị, đáp án của nó cũng là câu trả lời vì sao “đặc sắc” Trung Quốc sẽ khủng hoảng. Có thể rất khó tin, nhưng mầm mống khủng hoảng đã manh nha khi Trung Quốc trở thành “công xưởng thế giới” và sản xuất quá nhiều dẫn đến dư thừa công suất ở các ngành thép, xi măng, tấm pin năng lượng mặt trời, “bong bóng” nhà đất, linh kiện điện tử, đồ gia dụng.

Ví dụ, Huawei có thể làm mưa làm gió khắp nơi, nhưng giá trị của nó được mang lại hầu hết bằng tài nguyên, sức lao động trẻ, chi phí thấp sát đáy (còn có thể do ăn cắp công nghệ, trợ cấp từ chính phủ?). Ngược lại, Apple tạo ra giá trị của nó bằng thương hiệu (hình ảnh trái táo khuyết), sự hào nhoáng của thu nhập cho người lao động và đẳng cấp khi có một chân trong đội ngũ sản xuất. Dĩ nhiên là có mặt trái nhưng điều quan trọng là nước Mỹ không lãnh hậu quả!

Nhưng, điểm cốt lõi hơn ở chỗ, người Mỹ “mượn” tài nguyên Trung Quốc để sản xuất cho thế giới, còn Trung Quốc chỉ biết “móc ruột” mình ra cạnh tranh với Mỹ.

Thực ra Trung Quốc đã nhận thấy hạn chế này và bắt đầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng, bằng kế hoạch “Made in China 2025”, không may - kế hoạch đã bị Mỹ “phát hiện” và ngăn chặn bằng cuộc chiến thương mại.

“Bài” Trung và cần Trung

Gần đây, khắp nơi trên thế giới làn sóng bài Trung Quốc ngày một mạnh mẽ, nhất là sau khi nước này chính thức hết “giấu mình chờ thời”, bày tỏ tham vọng bằng sức mạnh tài chính dường như vô tận.

Nhưng cho dù làn sóng bài trừ Trung Quốc mạnh mẽ đến đâu cũng không thể một sớm một chiều thoát ra khỏi sự ảnh hưởng ấy. Không ai chắc bộ quần áo mình đang mặc, chiếc đồng hồ đang đeo, đôi giày đang đi, đến que tăm xỉa răng…hoàn toàn không có “dáng dấp” Trung Quốc?

Nhưng có một chi tiết ít ai chú ý, đó là một quốc gia - trước khi trở thành cường quốc bá chủ thế giới họ phải là chủ nhân của một cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật. Vương quốc Anh là đầu tàu cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần 1, nắm được ưu thế này họ làm chủ thế giới trong thế kỷ 19, đặc trưng bởi ngành hàng hải. Người Mỹ tiếp bước làm cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ 2 rồi soán ngôi Anh trở thành nhà lãnh đạo thế giới từ đầu thế kỷ 20 đến nay. Cuộc cách mạng 4.0 lần này xuất phát từ trung tâm châu Âu - nước Đức, chứ không phải châu Á!

Trung Quốc cũng ôm mộng bá chủ thế giới nhưng chưa thấy họ làm cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật nào thật xứng đáng?

Tuy vậy, Trung Quốc trở thành “siêu thị trường” lớn nhất thế giới, kéo hàng trăm quốc gia vào giao thương buôn bán, có không ít quốc gia đã lún sâu vào phụ thuộc, đến nỗi chỉ cần cái “lắc đầu” nhẹ nhàng ở bên kia biên giới cũng đủ làm đối phương điêu đứng!

Vì thế cuộc khủng hoảng kinh tế lần này không “nổ như một quả bom” mà nó dai dẳng, bởi Trung Quốc vẫn còn một số dư địa để xử lý các vấn đề trong nước. Đó là cơ may để các nước phụ thuộc rút chân hướng về các thị trường ổn định hơn.