Lời bình trong phim tài liệu chính luận

Lời bình

Mỗi người làm nghề mỗi quan điểm trả lời khác nhau khi được hỏi lời bình là gì? Nhưng tựu trung họ cho rằng lời bình không đơn giản là thuyết minh, mà là loại văn bản được viết ra, làm rõ hình ảnh, chứa đựng cảm xúc, thể hiện tư duy, tư tưởng, định hướng khán giả về một vấn đề nào đó mà người viết, người làm phim muốn truyền thông điệp đến người xem.

Còn lời bình theo tác giả là sử dụng ngôn ngữ tiếng kết hợp với bình phẩm để nói rõ nội dung, hình ảnh, chủ đề phim.

Lời bình phim tài liệu chính luận

Gọi là “lời bình phim tài liệu chính luận” là vì trong lời bình thể hiện quan điểm, chính kiến của người viết một cách rõ ràng, trực tiếp nhất.

Tiêu chí lời bình hay

Khi nói về chất lượng lời bình, trước hết, chúng ta xem xét yếu tố nào tạo nên chất lượng lời bình? Căn cứ vào lý luận - thực tiễn, qua phỏng vấn trực tiếp đạo diễn, nhà biên kịch, phóng viên, biên tập viên và qua khảo sát thực tế thì phần lớn đồng quan điểm chất lượng lời bình được tạo nên bởi các yếu tố nội tại của bản thân lời bình. Ngoài ra, còn có các yếu tố khách quan, tạo nên chất lượng lời bình như là sự quan tâm của người xem, bối cảnh phim được trình chiếu.

SƠ ĐỒ TIÊU CHÍ LỜI BÌNH HAY

Nhưng, lời bình hay trước hết phải xuất phát từ một “tiêu chuẩn điều kiện” đầu tiên: Đề tài hay

Thứ hai, lời bình phải xúc cảm, dễ hiểu; ngôn ngữ của lời bình phù hợp với đối tượng đề cập trong phim

Thứ ba, lời bình khách quan và thể hiện chính kiến, quan điểm của tác giả

Thứ tư lời bình hay là lời bình hòa nhập vào hình ảnh, thu hút người xem tiếp nhận cả hai yếu tố hình ảnh và lời bình cùng lúc, chứ không chỉ quan tâm một trong hai yêu tố đó

Thứ năm, lời bình hay là lời bình có duyên, hấp dẫn, thậm chí gây “sốc” người xem

Vấn đề đặt ra

Lời bình phim tài liệu truyền hình chính luận phải làm cho người xem: Hiểu, tin và bị thuyết phục. Người viết lời bình như nhà biên kịch - NSƯT Nguyễn Sỹ Chung nói là phải đứng cùng lúc ở ba vị trí:

Thứ nhất là người sáng tác - người nghệ sĩ.

Thứ hai là nhân vật trong phim.

Thứ ba là người xem phim - bạn xem Đài.

Cũng là phim do THTPCT sản xuất, nhưng qua khảo sát thực tế thì có những phim không hút người xem tới cùng, mà nguyên nhân là ngoài đề tài, hình ảnh trong phim mờ nhạt, không hay, không đẹp mắt, còn do những nguyên nhân sau đây:

Lời bình dài dòng, khó hiểu.

Lời bình không ăn nhập gì với hình ảnh; lời bình “phản” lại hình ảnh.

Lời bình chưa thể hiện tư duy, tư tưởng, quan điểm, chính kiến của người viết.

Lời bình khô khan, liệt kê quá nhiều số liệu.

Người viết bị bịnh sính chữ, màu mè hình thức. Viết lời bình cứ ngỡ như “phun châu nhã ngọc” hoặc lập lòe “bảy sắc cầu vồng”.

Người viết và người thể hiện lời bình không gặp nhau “đường ai nấy đi”. Hoặc người viết sợ người xem không hiểu viết dày đặt, lời bình nhiều hơn hình nên đọc như “tên bắn”, gây khó chịu cho người xem.

Một vấn đề nữa là cần đào tạo đội ngũ phát thanh viên thể hiện lời bình phim tài liệu, một khâu mà lâu nay các Đài ít quan tâm.

Lời kết

Chính thức phát sóng truyền hình từ năm 2000, từ đó đến nay, THTPCT rất quan tâm đến loại hình phim tài liệu. Từ chỗ sản xuất một năm chỉ 1 đến 2 phim tài liệu, chủ yếu là để mang tham dự Liên hoan truyền hình toàn quốc. Và mỗi tuần chỉ phát một phim, chủ yếu là phim của các đài bạn; thì từ năm 2013 trở đi, Đài chủ trương cho sản xuất nhiều lên và phát sóng đều đặn mỗi ngày một phim vào lúc 23h10. Nhưng để phim tài liệu vươn xa hơn nữa về không gian, về tầm ảnh hưởng và về đẳng cấp, mối quan tâm hàng đầu của đơn vị là thiết lập một hệ thống giải pháp đồng bộ để không ngừng nâng cao chất lượng và tính hấp dẫn của phim tài liệu chính luận, bao gồm nhiều lĩnh vực, mà trước hết là về đội ngũ viết lời bình, tạo điều kiện, có chế độ thỏa đáng về kinh phí, thiết bị, thù lao để khơi gợi niềm đam mê trong lao động sáng tạo của người làm nghề.
Nguyễn Thị Thanh Tiếng/Nguoilambao.vn