Lý giải nguồn cơn xung đột biên giới Trung-Ấn hiện nay

Chất xúc tác xung đột

Lý do cho cuộc khủng hoảng hiện nay, theo Harsh V. Pant – giáo sư về quan hệ quốc tế tại King’s College, ở London, Anh, có thể xuất phát một phần từ động thái của Ấn Độ cuối năm 2019 hủy bỏ quy chế đặc biệt đối với Jammu và Kashmir, và việc chia tách bang cũ của Ấn Độ làm 2 vùng lãnh thổ.

Theo giáo sư Pant, quyết định của Ấn Độ gây khó khăn cho Trung Quốc. “Khu vực này kết nối Trung Quốc tới Pakistan, nơi họ có hành lang kinh tế. Họ đã lo ngại về việc Ấn Độ hủy bỏ quy chế đặc biệt cũng như Ấn Độ đang nhìn nhận Ladakh một cách chiến lược. Họ cũng lo ngại về việc xây dựng cơ sở hạ tầng”, ông Pant nói.

Cuộc khủng hoảng lớn gần đây nhất trong khu vực, liên quan tới lãnh thổ tranh chấp Doklam năm 2017, cũng liên quan tới việc xây dựng cơ sở hạ tầng.

“Trước đó, Trung Quốc thường là bên xây dựng cơ sở hạ tầng, nhưng giờ Ấn Độ cũng đang đẩy mạnh việc xây dựng cơ sở hạ tầng dọc đường biên giới”, Pant nói thêm.

Bất cứ sự mở rộng nào của Ấn Độ cùng các động thái của New Delhi trong khu vực đều có thể đe dọa mục tiêu địa chiến lược của Trung Quốc ở Trung Á, theo Happymon Jacob, một nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm chính trị quốc tế tại Đại học Jawaharlal Nehru ở Delhi.

“Trung Quốc đã đầu tư hơn 60 tỷ USD vào hành lang kinh tế với Pakistan”, ông nói, đồng thời cho biết thêm, đây là một yếu tố quan trọng trong kế hoạch phát triển và thương mại Vành đai và Con đường của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Năm 2019, Ấn Độ đã hoàn tất một con đường mới có thể vận hành trong mọi điều kiện thời tiết, chạy gần tới LAC. Mục đích của con đường này là hỗ trợ binh sỹ dọc biên giới, cho phép họ được tiếp vận bởi tuyến đường từ Daulat Beg Oldi, sân bay cao nhất thế giới (so với mặt nước biển). Đây sẽ là sự trợ giúp quan trọng nếu Ấn Độ có ý định củng cố thêm các vị trí của mình hoặc xây dựng các chốt quân sự trên biên giới.

“Các tín hiệu cho thấy, sự điều động của Trung Quốc gần đây là một phản ứng đối với con đường mới [của Ấn Độ], điều mà họ coi là một sự thay đổi trong hiện trạng ở LAC”, Aidan Milliff, một chuyên gia về bạo lực chính trị và Nam Á tại Viện Kỹ thuật Massachusetts, nói.

“Hiện trạng là điều có thể chịu đựng được đối với cả 2 nước – hoặc ít nhất, sự “khó chịu” của 2 bên đối với hiện trạng cũng không nhiều tới mức họ sẽ chấp nhận cái giá không nhỏ để thay đổi nói”, theo Milliff.

Khó xảy ra xung đột quân sự

Nhiều người lo ngại về việc điều động binh sỹ tiềm tàng ở cả 2 phía. Tuy nhiên, bất cứ cuộc xung đột quân sự nào trong khu vực cũng sẽ đặc biệt khó xảy ra.

Nơi xảy ra cuộc đối đầu mới nhất, thung lũng Galwan, là một cao nguyên tương đối thấp, nơi các binh sỹ có thể di chuyển dễ dàng hơn. Đây cũng là vị trí của cuộc xung đột dẫn đến chiến tranh năm 1962.

Các điều kiện trong mùa đông – lạnh gay gắt và tuyết rơi dày – có thể khiến cho một khu vực như vậy trở nên rất khó tiếp cận, tuy nhiên nó cũng đồng nghĩa với việc điều động quân sự cũng rất khó khăn. Ngay cả trong mùa hè, dù các điều kiện tốt hơn, thì độ cao, thời tiết và nhiệt độ có thể khiến cho mọi thứ trở nên khó khăn hơn, ngay cả với việc điều động đơn giản hay tiếp vận, chứ chưa nói đến một cuộc xung đột quân sự quy mô lớn.

“Cả Quân đội Ấn Độ và Quân đội Trung Quốc đều nhận thức rõ việc hoạt động ở độ cao trên 4.000 mét có thể làm thay đổi  gần như mọi khía cạnh trong tác chiến. Các binh sỹ sẽ mất nhiều ngày để thích nghi khí hậu ở bất cứ độ cao nào trên 2.400 mét, vì thế tỷ lệ  mà quân tăng viện đến có thể chậm hơn so với tốc độ của các phương tiện vận chuyển của họ”, Milliff, chuyên gia MIT viết trong tác phẩm “Cuộc chiến trên cao độ” (War on the Rocks) đầu tháng này.

Rủi ro của việc di chuyển lên độ cao quá nhanh cũng có thể vô cùng khủng khiếp, ngay cả đối với các binh sỹ trẻ khỏe, như tổn thương phổi hay phù nề não.

“Trong chiến tranh biên giới Trung-Ấn 1962, một số đơn vị Ấn Độ đã bỏ qua quá trình thích nghi khí hậu và tiến thẳng tới tầm cao đáng kể ở Kashmir và Sikkim. Gần 15% binh sỹ trong các đơn vị đó đã bị phù nề phổi dẫn tới tử vong”, Milliff viết.

Ở độ cao tới 4.000 mét, mọi thứ cũng đều khó vận hành chứ không chỉ riêng vấn đề sức khỏe. Các động cơ diesel sẽ khó vận hành, trực thăng phải giảm trọng tải, và khối lượng tiếp vận cũng khó được đảm bảo. Ngay cả việc bắn súng cũng trở nên khó khăn hơn, khi mà pháo và súng cầm tay đều cần phải có tầm nhìn đặc biệt trong không khí loãng.

“Cho dù tầm cao không phải là một vấn đề, thì địa hình dọc biên giới Trung-Ấn vẫn gây phức tạp cho các chiến dịch quân sự. Himalaya không bằng phẳng như các mặt trận trung tâm ở châu Âu hay có địa hình cần thiết khả quan cho xe tăng như các sa mạc ở Iraq hay dọc biên giới phía Tay Ấn Độ với miền nam Pakistan”, Milliff nói.

Với việc Trung Quốc và Ấn Độ đang tìm cách khôi phục các thỏa thuận giảm căng thẳng, sự chú ý giờ sẽ chuyển hướng sang các nhà lãnh đạo ở New Delhi và Bác Kinh và liệu họ có thể tránh được một cuộc đụng độ nhỏ hiện nay vượt khỏi tầm kiểm soát và trở thành một cuộc xung đột khó khăn và tốn kém hay không./.