Phạm Tường Hạnh – Nhân chứng của một thời oanh liệt

Nhà văn Phạm Tường Hạnh tên khai sinh là Phạm Trọng Hân, sinh ngày 17/7/1920, quê gốc Vân Trường, Tiền Hải, Thái Bình. Ông vào Nam khá sớm, tham gia Cách mạng Tháng Tám 1945 tại Sài Gòn, sau đó, làm việc tại Ty Thông tin Tuyên truyền tỉnh Thủ Dầu Một. 9 năm kháng chiến chống Pháp, chàng trai cao lớn quê miền biển Thái Bình "ăn sóng nói gió" đã lăn lộn khắp các chiến trường Nam Bộ. Năm 1947, ông làm báo Vệ Quốc quân ở Quân khu 7 sau đó là Quân khu Tây Nam Bộ vào năm 1952.

Nhà văn Phạm Tường Hạnh (giữa hàng trước).

Sau Hiệp định Genève, ông tập kết ra Bắc, làm biên tập viên Ban Văn Nghệ Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV). Năm 1958, ông vào Vĩnh Linh làm biên tập thường trú của báo Thống Nhất. 4 năm thường trú ở đây, ông đã đón tiếp, tận tình giúp đỡ nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà báo vào thực tế tại giới tuyến, trong đó có nhà văn Nguyễn Tuân mà ông quý trọng, tin yêu, kính phục, coi như người thầy của mình.

Năm 1962, ông trở lại làm việc ở Đài Tiếng nói Việt Nam. Trong năm này, ông xuất bản tác phẩm truyện ngắn "Vợ chồng Bảy Thẹo". Tôi đọc "Vợ chồng Bảy Thẹo" vào năm 1969, khi đang là sinh viên năm thứ hai Khoa Ngữ Văn Đại học Tổng hợp Hà Nội. Ấn tượng của tôi khi đọc văn Phạm Tường Hạnh là ông viết truyện ngắn mà như không cần hư cấu. Truyện ngắn của ông thật như cuộc đời, là truyện ngắn nhưng gọi là ký sự cũng không sai. Ngồn ngộn trong tác phẩm "Vợ chồng Bảy Thẹo" là chất liệu đời thường được viết bằng cả tấm lòng sôi sục yêu nước, cách mạng, căm thù giặc ngoại xâm… Năm 1966, Phạm Tường Hạnh về làm việc ở Tổ sáng tác Hội Nhà văn Việt Nam. Sau ngày đất nước hòa bình thống nhất, sống tại thành phố Hồ Chí Minh, ông làm biên tập viên tuần báo Văn Nghệ Giải phóng cho tới ngày về hưu năm 1979.

Nhiều bạn đồng nghiệp trân trọng gọi Phạm Tường Hạnh là "con ong cần cù dâng mật ngọt cho đời". Sau "Vợ chồng Bảy Thẹo", ông cho ra đời các tác phẩm: "Búp bê Đức sang Việt Nam" (tập truyện thiếu nhi, NXB Kim Đồng); "Buổi sáng trên bến Nhà Rồng" (tập truyện thiếu nhi, NXB Kim Đồng); "Ngọn lửa Krông Jung" (kịch bản phim truyện, Hãng phim Giải phóng); "Giọt mật cho đời" (ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Đất Sài Gòn" (truyện ngắn và ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Bức thư tìm cha" (truyện ngắn và ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Muôn nẻo đường đời" (truyện ngắn và ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Trong vắt trời xanh" (truyện ngắn và ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Cất cánh" (truyện ngắn và ký, NXB Văn hóa Thông tin); "Một cuộc đời nghệ thuật" (ký, NXB Thành phố Hồ Chí Minh); "Anh hùng Phạm Ngọc Thảo" (tiểu thuyết ký sự, NXB Công an nhân dân); "Tuyển tập Phạm Tường Hạnh" (2000, NXB Văn học); "Nhân chứng" (ký, 2005, NXB Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh). 

Nhà văn Phạm Tường Hạnh (hàng đầu, thứ hai từ phải sang)

Có một khoảng thời gian gần hai chục năm, Phạm Tường Hạnh ít viết văn, chuyên viết báo. Rất lạ là từ những năm 1993 đến 2005, ông viết liên tục, in sách liên tục. Tất niên năm 2005, trong buổi gặp mặt của Hội Nhà văn thành phố Hồ Chí Minh, khi ký tặng tôi tác phẩm vừa ra lò: "Nhân chứng" (ký, NXB Văn nghệ TP. Hồ Chí Minh), ông nói: “Mình không chuyên viết tiểu thuyết như Triệu Xuân, mình chỉ mê viết ký, mình sung sướng và tự hào là nhân chứng của một thời oanh liệt của dân tộc, mình say mê ghi chép lại cuộc đời như là sự thôi thúc mãnh liệt từ cõi lòng!...”. Phạm Tường Hạnh và những nhà văn, nhà báo cùng thời với ông đúng là nhân chứng sống của thời mình!. 

Cả đời viết văn, Phạm Tường Hạnh tuy viết nhiều thể loại, nhưng ông sở trường với thể ký. Những tác phẩm viết bằng thể ký của ông có giá trị lịch sử, giá trị nhân văn. Ký sự "Vua Phật Lưu Công Danh" đi kháng chiến là một ví dụ. Ký sự này in lần đầu trên báo Nhân Dân và Sài Gòn Giải Phóng, đã thành sự kiện xôn xao dư luận xã hội. Chất liệu cuộc đời thực, sự nghiệp của Phật sống Lưu Công danh ly kỳ, hấp dẫn. Ông là một trong những tấm gương sáng hết lòng vì độc lập tự do cho dân tộc. Từ chất liệu quý giá ấy, Phạm Tường Hạnh đã thổi vào đó tất cả tâm sự, nhiệt huyết của ông với dân với nước! Viết văn, Phạm Tường Hạnh luôn viết bằng cả trái tim mình, với tư cách là người trong cuộc. Những tập truyện, ký của Phạm Tường Hạnh có giá trị nhân văn sâu sắc là bởi vậy. Được Hội Văn nghệ Kiên Giang nhiệt tình giúp đỡ, NXB Văn học đã xuất bản tập truyện ký: "Phật sống Lưu Công Danh" (2004), được đông đảo bạn đọc văn học trong và ngoài nước nồng nhiệt đón nhận.

Càng cao tuổi, Phạm Tường Hạnh viết càng khỏe. Có lẽ bởi quá trình chuẩn bị tư liệu đã hoàn tất, cảm xúc đã chín, không viết ra thì chịu hết nổi! Đọc những tác phẩm xuất bản về sau này của Phạm Tường Hạnh, tôi mừng cho ông. Bố cục chặt chẽ hơn, câu văn ngắn gọn hơn, xúc tích hơn, kiệm lời mà ý tứ sâu rộng, hình ảnh đã được sử dụng nhiều hơn khi diễn đạt… Phần chân dung bè bạn, những người đồng nghiệp, các nghệ sỹ, và cả những chính khách… là phần ông viết sinh động, hấp dẫn, nhờ hành văn giản dị, lối kể chuyện chân thành, quan trọng hơn, nhờ chất liệu thật mà chỉ riêng tác giả mới có. Lấp lánh trong những trang viết ấy là tấm lòng của ông, tâm sự của ông, tình cảm mãnh liệt của ông với bạn bè, với nhân dân, với cuộc đời. Ông viết về cảnh về người về chuyện đã qua từ lâu mà rung động, day dứt, mà đau xót, thiết tha, và ngời sáng niềm tin yêu, tự hào! Nhà văn Phạm Tường Hạnh giầu tình cảm, nổi tiếng thẳng thắn trong đời thường. Ông đã được Nhà nước tặng nhiều Huân chương: Huân chương chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Chiến thắng hạng Ba, Huy hiệu Thành đồng Tổ quốc, Huân chương Độc lập hạng Ba, hai Giải thưởng của Ủy ban Trung ương Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam…

Nhà xuất bản Văn học in lần thứ hai "Tuyển tập Phạm Tường Hạnh", có bổ sung nhiều tác phẩm mới xuất bản sau năm 2000 (sách dày 1130 trang khổ lớn 16 x 24 cm). Tôi trích một đoạn của nhà văn Anh Đức viết về Phạm Tường Hạnh, để kết thúc bài viết ngắn này: “Ông có một tuổi thanh niên sôi nổi trong hào khí cách mạng tháng Tám, rồi sau đó là cuộc chống Pháp, tiếp đến cuộc chống Mỹ… Với hơn nửa thế kỷ tham gia cách mạng, trải qua các giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, với bao gian khổ đau thương và tự hào; nhờ được tắm mình trong dòng chảy vĩ đại, hòa mình và chứng kiến bao sự kiện và bao con người mà ông từng chiến đấu chung, cùng chia ngọt sẻ bùi, ông đã ghi lại - dưới thể loại bút ký lịch sử- về những sự kiện và những con người ấy… Thế hệ cùng lứa tuổi với tác giả sẽ nhìn thấy hình ảnh mình trong đó… Các thế hệ sau… thiết tưởng cần được biết, được thấy -dù chỉ qua ngôn từ- cha anh mình một thời gian truân cứu nước; để biết quý, biết trọng những gì mình có được từ sau 1975: Một thời hòa bình được đánh đổi bằng rất nhiều xương máu”!./.