Tại sao vi khuẩn dịch hạch không thể bị diệt trừ hoàn toàn trên hành tinh

Vi khuẩn lây truyền từ chuột

Bệnh dịch hạch được biết đến từ thời cổ đại. Người ta ước tính rằng, căn bệnh tối nguy hiểm này lan truyền rất nhanh đã cướp đi sinh mạng của hơn hai trăm triệu người. Trong đại dịch thứ ba vào năm 1894 tại Hồng Kông, nhà vi khuẩn học người Pháp Alexandre Yersen đã tìm ra trực khuẩn gây bệnh dịch hạch, sau này được đặt theo tên ông: Yersinia pestis.

Nhưng, khác với bệnh đậu mùa, bệnh dịch hạch vẫn không thể bị diệt trừ hoàn toàn. Ở thế giới cũ và thế giới mới vẫn ghi nhận những trường hợp riêng lẻ bùng phát bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng này.

Các vi khuẩn bệnh dịch hạch lưu hành trong quần thể các loài gặm nhấm đào hang - marmots, gophers, gerbils, voles, chuột cũng như bọ chét sống ký sinh trên chuột. Bọ chét hút máu vật chủ, vi khuẩn dịch hạch nhân lên trong tiền dạ dày (proventriculus) của bọ chét làm tắc nghẽn tiêu hoá. Bọ chét bị tắc nghẽn, khi chuyển sang đốt vật chủ mới thì vi khuẩn sẽ theo vết đốt vào cơ thể vật chủ mới và như vậy xảy ra sự lan truyền bệnh dịch hạch.

Con người có thể bị nhiễm từ bọ chét, động vật gặm nhấm, vật nuôi và gia súc. Ở vùng thảo nguyên và sa mạc, bệnh dịch hạch có thể lây truyền từ lạc đà: đôi khi con người mắc bệnh khi tiếp xúc hoặc ăn các sản phẩm từ động vật bị nhiễm. Ở Nga đã có trường hợp những thợ săn marmot bị nhiễm trùng.

Sau khi lọt vào cơ thể của vật chủ máu nóng, vi khuẩn bệnh dịch hạch gặp các tế bào của hệ thống miễn dịch - thực bào có nhiệm vụ phát hiện các vi khuẩn nguy hiểm và loại bỏ chúng khỏi cơ thể. Để làm như vậy chúng “nuốt” các vi khuẩn đó.

Tuy nhiên, vi khuẩn bệnh dịch hạch được bảo vệ rất tốt: nó tạo ra nhiều yếu tố gây bệnh - các phân tử ngăn chặn những nỗ lực của hệ thống miễn dịch trong cơ thể vật chủ máu nóng phá hủy chúng, các vi khuẩn bệnh dịch nhân lên rất nhanh và phá vỡ thực bào. Sau đó vi khuẩn  được bảo vệ khỏi các tế bào của hệ thống miễn dịch.

Vi khuẩn nhanh chóng lan rộng khắp cơ thể qua dòng máu. Với bệnh dịch hạch thể phổi khi nhiễm trùng xảy ra qua đường hô hấp, cái chết có thể xảy ra trong vòng một ngày hoặc thậm chí vài giờ.

Với bệnh dịch hạch Bubonic, nhiễm trùng chứa trong các hạch bạch huyết, chúng tăng lên, vỡ mủ. Nếu chữa trị kịp thời bằng kháng sinh, bệnh này có thể chữa được.

Trực khuẩn sống được bao lâu

Theo dữ liệu cổ sinh, trong thiên niên kỷ thứ ba trước Công nguyên đã có những người mắc bệnh dịch hạch. Các nhà khoa học đã tìm thấy DNA của vi khuẩn này trong tủy răng của con người. Nhưng bản thân vi khuẩn đó không còn nguy hiểm.

Vi khuẩn sống trong xương không quá một năm rưỡi. Khác với vi khuẩn bệnh than - Bacillus anthracis có khả năng lây nhiễm trong nhiều thế kỷ, mầm bệnh dịch hạch không hình thành bào tử và dễ bị chết trong không khí hoặc khi đun sôi. Nó có thể hoạt động trong thời tiết lạnh trong một thời gian nhất định. Các nhà khoa học đã thấy rõ điều đó trong trận dịch ở Mãn Châu những năm 1910-1911: vào mùa đông trên các đường phố đã có rất nhiều xác chết.

Ngày nay những trận đại dịch hạch không thể xảy ra, vì các bác sĩ khống chế, dập tắt kịp thời dịch bệnh, thực hiện các biện pháp cách ly phòng ngừa bệnh nhân, không cho tiếp xúc với người khác.

Kho vũ khí của “kẻ giết người”

Những nguyên nhân nào dẫn đến việc xuất hiện kẻ giết người hàng loạt? Di truyền hay môi trường? Không có câu trả lời xác đáng. Với vi khuẩn bệnh dịch hạch cũng vậy. Tại sao một trong những chủng của nó là rất nguy hiểm? Trong năm 2001, cộng đồng khoa học đã hy vọng tìm câu trả lời nhờ vào việc giải mã bộ gen. Tuy nhiên, câu hỏi vẫn còn gây tranh cãi cho đến ngày nay.