Tìm hiểu về bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá, lùn sọc đen

Vàng lùn, lùn xoắn lá và lùn sọc đen là bệnh rất nguy hiểm trên lúa do rầy nâu, rầy lưng trắng môi giới truyền bệnh. Bệnh lây lan nhanh và có thể khiến lúa mất trắng. Bởi vậy, bà con nông dân cần áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp để phòng trừ nguồn bệnh.

Để phòng trừ đạt kết quả, chúng ta cần nắm được một số đặc điểm chính của bệnh.

Cả 3 bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá và lùn sọc đen trên lúa đều do vi-rút gây ra. Trong đó, rầy nâu là môi giới truyền bệnh chính đối với bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá. Rầy lưng trắng là môi giới chính truyền bệnh lùn sọc đen hại lúa, rầy nâu nhỏ cũng là môi giới truyền bệnh lùn sọc đen. Rầy lưng trắng sau khi đã nhiễm vi rút có thể truyền bệnh đến khi chết. Vi rút không truyền qua trứng rầy, do vậy ấu trùng nở ra từ các trứng này cũng không mang mầm bệnh.

- Bệnh không truyền qua hạt giống lúa, không truyền qua đất và tiếp xúc giữa cây bệnh với cây khoẻ.

- Rầy nâu và rầy lưng trắng không di truyền qua trứng. Nhưng rầy nâu nhỏ lại di truyền bệnh lùn sọc đen qua trứng.

- Cả rầy non và rầy trưởng thành đều có thể truyền bệnh. Điều đáng chú ý rầy non sau khi lột xác vẫn không mất đi khả năng truyền căn bệnh nguy hiểm này. Như vậy, quan hệ truyền bệnh giữa rầy môi giới với cả 3 loại bệnh trên là quan hệ bền vững.

- Trong điều kiện nhân tạo, một cá thể rầy trưởng thành đã nhiễm vi rút gây bệnh vàng lùn có thể truyền trung bình cho 7 cây lúa và cao nhất là 17 cây lúa.

Sự mẫn cảm của cây lúa với bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá và lùn sọc đen có sự khác nhau giữa các thời kỳ sinh trưởng:

- Cây lúa càng non càng dễ nhiễm bệnh; Thời gian ủ bệnh từ 7 - 14 ngày; Cây lúa 20 - 25 ngày tuổi bị rầy truyền bệnh thì 20 - 25 ngày sau sẽ biểu hiện triệu chứng bệnh; Cây lúa trên 55 ngày tuổi rầy truyền bệnh thường có triệu chứng ẩn, hoặc chỉ biểu hiện bệnh trên cây lúa chét. Như vậy, cây lúa càng già thì càng ít mẫn cảm với bệnh.

- Trên đồng ruộng, bệnh thường có một số dạng tồn tại như:

  + Nguồn bệnh di động: Rầy nâu, rầy lưng trắng trưởng thành (dạng có cánh) di trú là nguồn bệnh di động quan trọng lây lan bệnh chủ yếu trên đồng ruộng. Nguồn rầy phát tán giữa vùng này đến vùng khác, nước này đến nước khác qua các cơn bão và qua con đường kiểm dịch thực vật,...

  + Nguồn bệnh không di động: Tồn tại trên đồng ruộng thông qua rầy mang nguồn bệnh hoặc trên những cây lúa bị nhiễm bệnh.

Đối với rầy nâu, rầy lưng trắng. Khi phát hiện thấy ổ rầy phát sinh gây hại cục bộ trên ruộng, mật độ rầy có thể lên tới 750 con/m2 thì tiến hành phun trừ bao vây ngay bằng thuốc BVTV, sử dụng các loại thuốc đặc trị để phun trừ: Sutin 50SC, Actara 25WG, Chess® 50WG.

Bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá và lùn sọc đen lây lan nhanh và có thể khiến lúa mất trắng. Bởi vậy bà con nông dân cần chú ý áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp để bảo vệ mùa màng.

Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa