Tội phạm bạo lực lan tràn ở Brazil

Con số này bao gồm các vụ giết người liên quan đến sự can thiệp của cảnh sát. Nhưng các chuyên gia cho rằng con số thực sự có thể cao hơn. Năm 2018, tỷ lệ án mạng lên tới 30,8 vụ trên 100.000 người. Dữ liệu từ Viện nghiên cứu kinh tế ứng dụng  (IPEA) - tổ chức liên kết với chính phủ - cho thấy hầu hết nạn nhân là nam giới và khoảng một nửa trong độ tuổi từ 15 đến 29.

Ngoài ra, tỷ lệ án mạng giữa những người Brazil da đen cao hơn gấp đôi so với các nhóm chủng tộc khác. Trong số 5 bang có tỷ lệ giết người cao nhất, 4 bang nằm ở phía đông bắc Brazil. Bang Rio Grande do Norte có tỷ lệ giết người cao nhất đất nước - 68 trên 100.000 người.

Tình trạng leo thang bạo lực cũng liên quan đến nhiều yếu tố kinh tế xã hội.

Trong thập niên qua, tỷ lệ giết người ở bang này tăng hơn 250%, theo IPEA. Bang Acre ở biên giới tây bắc giáp với Peru có tỷ lệ giết người cao thứ 2. Hoạt động buôn lậu ma túy sinh lợi khủng khiếp được đánh giá là yếu tố chính. Các băng đảng đối thủ chiến đấu để kiểm soát các tuyến đường vận chuyển cocaine đến từ Colombia, Bolivia và Peru. Liên Hiệp Quốc ngày càng nhấn mạnh vai trò của Brazil trong thương mại cocaine quốc tế - không phải với tư cách là nhà sản xuất mà là một quốc gia quá cảnh.

Vùng đông nam giàu có của Brazil đang ngày càng trở thành nơi tiêu thụ lượng cocaine khổng lồ và số lượng lớn ma túy cũng được chuyển đến châu Âu, châu Phi và châu Á. Các chiến dịch chống ma túy cũng góp phần làm cho dân số nhà tù phình to.

Fernando Haddad, chính khách cùng đảng cánh tả với cựu tổng thống Luiz Inácio "Lula" da Silva, tuyên bố dân số nhà tù đã tăng gấp đôi sau 10 năm và đây là mức cao thứ 3 trên thế giới - theo World Prison Brief. Theo Ahmedta Astolfi, chuyên gia tội phạm tại FBSP, tình trạng leo thang bạo lực cũng liên quan đến nhiều yếu tố kinh tế xã hội.

Tăng trưởng kinh tế trong thập niên 2000 giúp cải thiện mức sống người dân ngay cả ở những vùng nghèo nhất của Brazil. Nhưng cơ hội vẫn còn rất hạn chế đối với những người trẻ tuổi và nhiều trẻ em bỏ học vào khoảng 15 tuổi. Astolfi nhận định: "Do đó, phạm tội là lựa chọn ưu tiên của cộng đồng thanh niên ở ngoại vi thành phố".

Các chuyên gia cũng đổ lỗi cho luật súng được thực thi kém và ngân sách dành cho lực lượng cảnh sát cạn kiệt. Tuy nhiên, đã có sự sụt giảm các vụ giết người ở bang São Paulo đông dân nhất Brazil, bao gồm thành phố cùng tên với 13 triệu dân, mặc dù mức độ tội phạm vẫn còn cao - hơn 4.000 vụ giết người trong bang năm 2017.

Ở Rio de Janeiro, mặc dù những vụ giết người có giảm so với mức cao ở cuối thập niên 1990 nhưng bang này vẫn là một trong những địa phương có tỷ lệ tội phạm giết người thuộc hàng cao nhất đất nước. Để đối phó bạo lực, cảnh sát cố gắng kiểm soát các thành phố và đặc biệt là các khu vực "ổ chuột" nghèo khó được gọi là favela.

Antonio Sampaio, nhà nghiên cứu về xung đột và an ninh tại Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS) phân tích: "Các nhóm tội phạm có tổ chức như Bộ chỉ huy đỏ và Bộ tư lệnh thứ Ba ngày càng thách thức chính quyền và chính bọn chúng cũng đang trong một cuộc xung đột lãnh thổ để kiểm soát các khu ổ chuột".

Tân Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro muốn lực lượng cảnh sát cứng rắn hơn chống lại tội phạm buôn bán ma túy. Bolsnaro đăng một tweet trên Twitter vào tháng 9-2018: "An toàn là ưu tiên hàng đầu của chúng ta! Đó là điều cấp thiết! Mọi người cần việc làm, họ muốn được giáo dục, nhưng sẽ không có ích gì nếu họ tiếp tục bị cướp trên đường đi làm; không có ích gì nếu buôn bán ma túy vẫn ở cửa trường học".

Chính khách cánh tả Fernando Haddad mô tả thách thức mà Brazil phải đối mặt từ buôn bán ma túy: "Chúng ta đang lừa dối mọi người rằng chính quyền đang chiến đấu. Nhưng, thật ra chúng ta không chiến đấu chống bất cứ điều gì. Chúng ta đang thua trong cuộc chiến". Một số chính khách Brazil đề nghị thay đổi cách các ngành thực thi pháp luật khác nhau xử lý các cuộc điều tra về tội phạm có tổ chức.

Ngày càng có nhiều trường hợp tử vong liên quan đến sự can thiệp của cảnh sát - con số đã tăng từ 2.212 năm 2013 lên 5.159 trong năm 2017, theo FBSP. Năm 2017, 367 sĩ quan cảnh sát đã thiệt mạng. Phần lớn các trường hợp tử vong xảy ra trong số các sĩ quan cảnh sát ngoài nhiệm vụ. Do tầm quan trọng của vấn đề ở một quốc gia có tỷ lệ giết người cao nhất thế giới, các chuyên gia cho rằng tổng thống Bolsonaro sẽ được đánh giá dựa trên thành công của các chính sách được thực thi để giải quyết tội phạm bạo lực.

Duy Minh/CAND