Nét đẹp trang phục phụ nữ người Mông ở miền núi xứ Thanh

Ngược lên miền núi Thanh Hóa, đến với các bản người Mông, không khó để bắt gặp hình ảnh những cô gái, những người phụ nữ Mông đang miệt mài, tỉ mẩn thêu những hoa văn, hình khối lên các tấm vải tạo để tạo ra những bộ váy áo đặc sắc của dân tộc mình. 

Để làm được một bộ váy áo hoàn chỉnh phải mất rất nhiều thời gian, công sức của các bà, các mẹ, các chị và những người thợ. Đồng bào Mông đánh giá tài năng, vẻ đẹp của người phụ nữ qua khả năng thêu thùa trên những bộ váy áo. Người Mông có câu tục ngữ: “Muốn biết người tốt xem gác bếp, muốn hay người đẹp xem quần áo”.

Phần lớn người Mông ở Thanh Hóa di cư từ các địa phương khác ở khu vực miền núi phía Bắc thuộc 3 ngành Mông Đen, Mông Hoa và Mông Trắng, trong đó, người Mông Trắng có dân số đông nhất, ít nhất là người Mông Đen. Cách phân thành các ngành này của người Mông dựa theo trang phục.

Nhìn chung, váy của phụ nữ Mông có ba màu sắc khác nhau: Váy màu trắng, váy màu đen, váy thêu hoa hoặc ghép vải hoa và quần nhuộm đen. Người Mông tạo ra trang phục quần đen rộng đũng, tạo sự thoải mái khi lao động. Phụ nữ ngành Mông Đen thường xuyên sử dụng trang phục này và mặc thêm yếm che.

So với nhiều dân tộc anh em cùng chung sống trên rẻo cao, trang phục của người phụ nữ Mông tương đối cầu kỳ. Một bộ trang phục truyền thống gồm: Khăn quấn đầu, xà cạp, váy, áo xẻ ngực có yếm lưng, tấm vải che váy phía trước, thắt lưng và tấm vải vuông nhỏ che đằng sau lưng. Váy có hình nón cụt, nhiều nếp xếp xòe rộng, từng nếp váy đu đưa lượn sóng theo từng bước di chuyển của những cô gái Mông tạo nên sự mềm mại, nữ tính và đầy sức hút.

Nếu trang phục của người phụ nữ Thái, phụ nữ Mường có dáng váy dạng ống với những gam màu nguyên bản, có sự tương phản giữa mầu váy và áo thì trang phục phụ nữ người Mông nổi bật bởi những gam màu rực rỡ. Trong đó, màu sắc được yêu thích nhất là màu đỏ, tiếp đến là các màu xanh dương, xanh lá và màu vàng.

Bộ trang phục được thêu hoa văn cầu kỳ, tỉ mỉ. Bởi vậy, hiện nay, dù có một số công đoạn được may bằng máy thay vì khâu tay như trước, thì người Mông cũng vẫn mất khá nhiều thời gian để làm nên một bộ trang phục. Riêng may phần thô, một bộ quần áo đã mất 2 đến 3 ngày, phần thêu cơ bản mất khoảng 2 tuần. Bộ váy áo nào cầu kỳ thì có khi phải cả tháng mới hoàn thành.

Hiện nay, tập quán trồng lanh, dệt vải lanh của người Mông ở Thanh Hóa hầu như không còn. Do vậy, mặc dù kiểu dáng y phục dân tộc vẫn được gìn giữ nhưng chất liệu không hoàn toàn bằng vải được làm từ cây lanh. Theo số liệu điều tra sơ bộ năm 2020 của Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Thanh Hóa, người Mông ở Thanh Hóa hiện có 18.011 người, trong đó số nữ là 8.910 người.

Hiện nay, so với các dân tộc thiểu số trong tỉnh, tỉ lệ sử dụng trang phục thường xuyên của phụ nữ Mông là cao nhất, nhưng cũng chỉ 25.3%, nghĩa là trong tổng số 8.910, thì chỉ có 2.254 phụ nữ người Mông thường xuyên sử dụng áo váy truyền thống.

Trước sự thay đổi của đời sống và sự giao lưu mạnh mẽ cả về kinh tế, văn hóa, thì trang phục truyền thống dân tộc thiếu số nói chung, đồng bào Mông nói riêng đang đứng trước nguy cơ mai một khi ngày càng ít được sử dụng thường xuyên trong đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất hàng ngày của cộng đồng.

Để bảo tồn các trang phục của dân tộc thiểu số ở các huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa, năm 2019, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 130/KH-UBND về việc triển khai thực hiện Đề án "Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2019 – 2030, đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế tại từng địa phương. Đề án này được thực hiện, sẽ góp phần đưa trang phục truyền thống các dân tộc nói chung, đồng bào Mông nói riêng, phổ biến hơn trong đới sống của đồng bào các dân tộc thiểu số, nâng cao lòng tự hào, ý thức bảo tồn và phát huy trang phục truyền thống các dân tộc.

Hà Huyền – Mạnh Tuấn/Chuyên mục Câu chuyện vùng cao - TTV