Tiếng cồng gọi xuân

Thanh âm "pùng pinh" rộn rã, khỏe khoắn ấy đã mời gọi chúng tôi lên với bản làng của người Thái, để cùng say chén rượu nồng, cùng rạo rực trong tiếng cồng gọi xuân. Ông Lò Mai Dung, thôn Xuân Sơn, xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân cho biết: bộ cồng của người Thái gồm 4 chiếc: chiếc cồng mẹ và 3 chiếc cồng con, âm thanh của chúng khi đánh lên nghe khác nhau rõ ràng.

Những chiếc cồng là tài sản vô cùng quý báu, biểu thị sức mạnh trong đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào Thái, được treo ở vị trí trang trọng trên nhà sàn, thể hiện sự giàu có của từng gia đình, dòng họ, bản làng. Theo các già làng chia sẻ, trước kia, chỉ những nhà có điều kiện mới sắm được bộ cồng tốt. Âm thanh của những bộ cồng này nghe khác hẳn những bộ cồng thông thường. Khi đánh lên, tiếng cồng sẽ ngân vang từ đầu bản đến cuối bản, vọng khắp núi rừng, len vào từng nếp nhà sàn, vọng đến với những người bạn bản bên. Thanh âm này góp mặt vào hầu hết các sự kiện, trong các ngày vui của bản Thái, đặc biệt là những ngày hội Xuân.

Tiếng cồng thể hiện cho sức mạnh của những con người nơi sông núi, trở thành sợi dây vô hình kết nối mọi người xích lại gần nhau, một biểu hiện cao của tính cộng đồng. Có thể nói, tiếng cồng đã đi vào tâm thức, tình cảm của những người con bản Thái như nguồn mạch hiển nhiên vốn có, đặc biệt là mỗi khi Tết đến xuân về, khi cánh hoa mơ, hoa mận bừng khoe sắc. Để biểu diễn cồng chiêng, đồng bào Thái chọn nơi thích hợp để treo bộ nhạc khí này. Đó là một không gian đủ để khi đánh lên, chiếc cồng có thể tự do đong đưa, âm thanh vọng vang xa nhất.

Người Thái có câu: "Bao tí coóng, sáo tí côông" nghĩa là "Con trai đánh trống, con gái đánh cồng", thể hiện âm dương hòa hợp, mang ý nghĩa phồn thực với khát vọng sinh sôi nảy nở. Trong những dịp vui, ngày lễ Tết, tiếng cồng rộn rã hòa cùng tiếng trống, nhịp khua luống khỏe khắn, bước nhảy sạp uyển chuyển đã tạo nên bản hòa âm đa sắc điệu, tái hiện nên bức tranh về một cuộc sống hạnh phúc, đủ đầy. Chị Lò Thị Doan, thôn Xuân Sơn, xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa cho biết: "Khua luống đi kèm với nhảy sạp không thể thiếu được vào mỗi độ Tết đến, xuân về, tạo nên nét vui tươi, sống động, giải tỏa mệt mỏi sau những chuỗi ngày lao động".

Mặc dù cồng của người Thái mới chỉ được sử dụng để tạo nhịp điệu, chưa được tổ chức thành dàn nhạc diễn tấu đa điệu như chiêng của dân tộc Mường hay các dân tộc Tây Nguyên, nhưng thanh âm của nó cũng thể hiện được sự độc đáo vốn có. Do vậy, những năm qua, cấp ủy, chính quyền các địa phương luôn chú trọng tuyên truyền để người dân gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cồng dân tộc Thái. Ông Cầm Thanh Huấn, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân cho biết: hiện trên địa bàn huyện Thường Xuân đã có 3 thôn đang thực hiện khôi phục lại bản sắc văn hóa dân tộc mình. 

Tiếng cồng ngân vang mang âm hưởng của hồn thiêng sông núi, đem niềm vui và cảm giác yên bình đến bản làng. Tiếng cồng hòa quyện với tiếng gió, tiếng suối ngàn, tạo nên nhịp điệu của mùa Xuân, giúp người dân bản Thái được thăng hoa trong tình yêu cuộc sống tràn đầy.