Kênh Kiểu Mẫu, xưa và nay

Ngôi làng bên dòng kênh xanh

Ông Nguyễn Văn Mum (tên thường gọi là Sáu Mum) sống tại ấp Kiểu Mẫu 12, xuân này vào ngưỡng 90 tuổi nhưng còn minh mẫn và thông thái. Ông kể: Tôi đi kháng chiến, đến năm 1953 trở về, thấy trước nhà mình có dòng kênh rộng chừng 4 mét, thẳng tắp, dài hơn 5 cây số, nối từ So Le đến đập Cầu Kéo. Hai bờ kênh là những cây còng, cây ô môi xanh ngát, mát rượi. Bà con gọi tên là kênh Kiểu Mẫu.

Ngọn nguồn của cái tên này là khi chính quyền cách mạng quyết tâm xây dựng mô hình làng dân cư Kiểu Mẫu, dù còn trong binh lửa. Theo đó, khoảng giữa những năm 1949 – 1950, thực hiện chính sách “Người cày có ruộng”, Cách mạng vận động số bà con không có đất từ nhiều địa phương như Cửu Long (Vĩnh Long, Trà Vinh), miệt thứ Rạch Giá, Long Châu Hà (nay thuộc tỉnh Kiên Giang), Cà Mau, Bạc Liêu… về đây lập nghiệp.

Vùng này thời đó hoang vu lắm. Ngày ấy, mỗi hộ được Cách mạng cấp một thửa đất, dài 500 mét, ngang 72 mét. Sau khi nhận đất, chính quyền hướng dẫn bà con đào kênh trước nhà, rộng 4 mét, sau đó mới cất nhà. Điều đặc biệt, khi bà con làm nhà, phải cách 8 mét tính từ bờ kênh trở vào.

Sau khu đất làm nhà, dài 30 mét, mỗi nhà đều đào một kênh ngang 1 mét bao quanh phần đất của mình; rồi kê đất làm vườn, làm ruộng. Trong vườn nhất thiết phải trồng những cây bản địa như dừa, xoài, ổi.

Chú Sáu Mum cho biết thêm: Hồi đó, chính quyền quy định, cửa chính của nhà bên này kênh phải đối diện với cửa chính nhà bên kia kênh; hai bờ kênh nhà nhà thẳng lối, ngay hàng nhìn rất đẹp. Kiểu Mẫu ngày ấy, gồm Kiểu Mẫu 12, Kiểu Mẫu 14 và Kiểu Mẫu 15, thuộc xã Khánh Bình Đông, huyện Trần Văn Thời. Đây quả là hình mẫu, riêng có ở Kiểu Mẫu – một trong những vùng căn cứ cách mạng của khu Tây Nam Bộ.

Những cô bác cao niên ở kênh Kiểu Mẫu nhớ lại, tuy còn chiến tranh, nhưng Cách mạng hướng dẫn bà con ăn ở, sinh hoạt nề nếp và vệ sinh.

Bà Hồ Thị Thanh Bé, ở ấp Kiểu Mẫu 14, năm nay cũng vào tuổi “xưa nay hiếm” nhớ lại: “Hồi đó, nhà nào cũng làm nhà vệ sinh tự hoại, phía trên có nắp đậy, tránh mùi hôi và ruồi nhặng nên môi trường rất sạch”.

Còn chú Huỳnh Văn Hoa, gần 90 tuổi, ở ấp Kiểu Mẫu 12A xuân này tròn 40 năm tuổi Đảng, kể lại: “ Hồi đó, khi ăn cơm, mọi người đều sử dụng đũa hai đầu ( một đầu dùng gắp thức ăn, đầu còn lại và cơm và thức ăn vào miệng). Thời đó, bà con chấp hành chủ trương giữ vệ sinh từ ăn, ở, môi trường rất nghiêm, các em tôi lúc đó, mới 7, 8 tuổi, đều biết sử dụng hai đầu đũa và không vứt rác xuống kênh”.

Chung mạch nguồn hoài niệm cố hương, cô Lê Thị Dưng, cư trú tại quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ bồi hồi: “Hồi đó kênh Kiểu Mẫu, đẹp lắm. Bà con, ai cũng kính trọng và tin tưởng cách mạng, thương yêu cán bộ, bộ đội. Thanh niên trong xã hăng hái tòng quân đi đánh giặc, gia đình tôi có ba và hai anh trai đi kháng chiến, rồi cả 3 đều hy sinh”.

Thời kháng chiến, Khánh Bình Đông không chỉ là căn cứ cách mạng vững chắc - những xóm ấp, dòng kênh mang tên kênh Tám Chánh, kênh Dân Quân, đến nay, vẫn còn lưu giữ những chiến tích vẻ vang của quân và dân Trần Văn Thời gan góc, dũng cảm, bẻ gẫy nhiều trận càn, gài chông diệt giặc.

Nơi đây còn là địa chỉ đào tạo nguồn nhân lực cho cách mạng. Trường Tiểu học Khánh Bình Đông, ngôi trường tiểu học đầu tiên của huyện Trần Văn Thời hình thành và đi vào hoạt động từ những năm 1961. Trong hoàn cảnh mưa bom, bão đạn, nhưng 3 lớp (lớp Ba, lớp Nhì, lớp Nhất) của trường đã thu hút hàng trăm con em ở nhiều xã, như: Khánh Bình Đông, Khánh Bình Tây, Khánh An, Nguyễn Phích, Phong Lạc, Trần Hợi… đến học. Từ ngôi trường này, nhiều học sinh đã phấn đấu trở thành nhà văn, nhà giáo, sĩ quan quân đội, công an, cán bộ lãnh đạo các cơ quan chủ chốt của tỉnh Cà Mau.

Về Kiểu Mẫu hôm nay

Quả thật đúng như bạn tôi gọi mời: về Khánh Bình Đông, đường tráng nhựa, tráng bê tông nối dài tít tắp; nhiều nơi xe bốn bánh chạy bon bon. Trường tiểu học thời chiến, nay là Trường THCS Khánh Bình Đông khang trang, nằm ven bờ kênh Kiểu Mẫu.

Tiếp nối truyền thống Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, bà con Kiểu Mẫu vẫn lưu giữ được nét đẹp như: trồng cây xanh ven bờ kênh, không lấn chiếm lề đường. Ấn tượng nhất, mỗi dịp Tết đến, xuân về, nhà nhà đều làm bàn thờ Tổ quốc ghi công, trên bàn thờ, luôn có ảnh Bác Hồ.

Kiểu Mẫu đang rộ lên phong trào thi đua xây sân và bờ kè chống sạt lở; thi đua nuôi con học đại học. Theo anh Cao Văn Đạt, Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Bình Đông, đến nay, toàn xã có hơn 2.300 hộ xây được sân và bờ kè, chiếm hơn 60% trong tổng số dân của xã. Rất vui, khi biết, từ năm 2015 đến nay, Khánh Bình Đông có gần 1.200 em theo học các trường đại học, cao đẳng nghề.

Một trong những nghị lực vượt khó của nhân dân xã Khánh Bình Đông là cật lực lao động, xóa đói, giảm nghèo. Cả xã, hiện có hơn 360 mô hình nông dân sản xuất đa canh, đạt năng suất, chất lượng và thu nhâp hơn 60 triệu đồng/ ha. Nhờ đó, 5 năm trước, toàn xã có tới 15% hộ nghèo, tương đương 850 hộ, nay giảm xuống gần 8 lần. Anh Đỗ Văn Sử, Chủ tịch UBND xã Khánh Bình Đông cho hay: “Chúng tôi đang nỗ lực thực hiện tiêu chí cuối cùng (19 tiêu chí), để đầu Xuân Tân Sửu 2021, trở thành xã thứ 5 trong huyện đạt chuẩn xã nông thôn mới”.