Du xuân Tây Bắc thưởng thức cỗ Tết bản Mường

Từ bao đời nay, đồng bào Mường vùng Tây Bắc gìn giữ những nét văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc và được thể hiện sinh động trong dịp Tết đến xuân về. 

Tết đến xuân về, ở các bản Mường vùng Tây Bắc, người Mường lại trổ tài làm các món ăn truyền thống để vui Tết, thết đãi khách quý. Đó là những món ăn mang đậm bản sắc Mường được đồng bào lưu giữ và chế biến vào dịp lễ hội bản Mường, Tết nguyên đán để cùng nhau thưởng thức, vui Tết, đón xuân. Vào những ngày giáp Tết, bếp lửa của người Mường lúc nào cũng đỏ lửa, ấm áp. Đó là không gian sinh tồn từ bao đời nay của người Mường vùng Tây Bắc, nơi làm nên những món ăn truyền thống.

Tết đến, xuân về, người Mường Tây Bắc chế biến nhiều món ăn khá đặc sắc như xôi màu từ gạo nếp đặc sản, lá màu hái trên rừng và trong vườn nhà. Ở bản Mường vùng Phú Thọ có đặc sản nếp gà gáy, hạt mẩy tròn, dẻo thơm, được người Mường dùng để đồ xôi. Để có được những món ngon vào ngày Tết, người Mường trong các bản Mường vùng Tây Bắc thường lấy những sản vật tự nhiên như cá suối, măng rừng, rau rừng, lóng chuối, gà ri, vịt cỏ, gạo nếp… toàn những món ngon, sạch và đậm đà dư vị.

Trong khi chế biến, người Mường rất chú ý đến gia vị và sự kết hợp giữa các nguyên liệu để làm nên những món ngon. Chẳng hạn như món như rau rừng các loại đồ, cá tôm ướp gia vị như hạt dổi, hạt mắc khén, các loại rau thơm gói trong lá vả đồ chín rất thơm ngon.

Vào dịp Tết, trong mâm cỗ của người Mường không thiếu các món cá suối nướng, chả lợn cắp nách, gà nướng, cá lam, thịt lợn luộc, bánh nếp ngũ sắc, cơm lam. Ngoài ra còn có món lóng chuối (lõi non của cây chuối rừng) muối dưa, nấu canh cá suối, khi ăn sẽ giúp cơ thể tiêu độc, giải cảm.

Món rau đồ của người Mường được chế biến từ nhiều loại rau như rau đắng, rau lá đốm, quả vả non, rau mã đề, hoa đu đủ đực, thái nhỏ hỗn hợp rồi cho lên chõ gỗ đồ chín. Khi ăn sẽ cho vị đắng, vị chát, vị ngọt, vị cay cay. Tết đến, người Mường không thể quên chế biến món chả cuốn lá bưởi. Dùng lá bưởi non bánh tẻ để cuốn thịt lợn, gà, cá băm nhuyễn nướng trên than hồng. Món này dùng để dâng cúng tổ tiên, sau đó cả chủ và khách đều thưởng thức mong được may mắn và xua tan bệnh tật.   

Cỗ Tết của bản Mường thường đặt trên mẹt tròn. Người Mường thường dùng lá chuối tươi hoặc lá dong, lau sạch, đặt vào lòng mẹt sau đó bày các món ăn lên trên chứ không cần dùng nhiều bát đĩa. Nhìn mâm cỗ Tết của người Mường thật sinh động, hấp dẫn và đậm chất truyền thống. Khi có khách quý từ phương xa, người Mường niềm nở đón khách, tiếp khách trên căn nhà sàn và mời khách thưởng thức những món ngon do chính bàn tay của họ chế biến.

Cỗ Tết là nét văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc của đồng bào Mường vùng Tây Bắc gắn với địa bàn sinh sống và những quan niệm nhân sinh trong dòng chảy của văn hóa bản Mường từ truyền thống cần được lưu giữ và diễn xướng trong cuộc sống hôm nay.