Số hóa và câu chuyện báo chí 4.0

DBS và quốc gia thông minh

Là một trong những tổ chức thành công trong quá trình số hóa, Ngân hàng Phát triển Singapore (DBS) được Chính phủ nước này thành lập năm 1968 với mục tiêu đảm bảo vốn cho quá trình công nghiệp hóa của nước này. Ngày nay, DBS được cổ phần hóa thành tập đoàn cung cấp dịch vụ tài chính đa quốc gia, hoạt động tại châu Á, có trụ sở chính tại Trung tâm Tài chính vịnh Marina, Singapore.

Trước năm 2014, DBS vẫn là ngân hàng lớn nhất Singapore với tốc độ tăng trưởng thu nhập hằng năm (CAGR) lên tới 8% trong giai đoạn 2009 - 2014. Tỷ suất lợi nhuận ròng trên vốn (ROE) tăng dần từ 8,4% năm 2009, lên 10,9% năm 2014. Để thích ứng với đề án quốc gia thông minh Singapore, DBS đã thay đổi về căn bản thành một ngân hàng công nghệ, chuyển mọi hoạt động lên các ứng dụng qua Internet, thậm chí không cần tới chi nhánh ngân hàng.

Tổ chức Euromoney bình chọn DBS là “Ngân hàng Kỹ thuật số tốt nhất thế giới” năm 2016 và 2018. Từ 6 năm trở lại đây, DBS là ngân hàng lớn nhất của khối ASEAN với giá trị thương hiệu 6.5 tỉ USD trong năm 2018.

Số hóa tới tận cùng

Là quá trình bất cứ một cơ quan, tổ chức nào cũng sẽ trải qua nếu chọn con đường phát triển tương thích với thành phố thông minh và quốc gia thông minh. DBS đã dành nhiều nguồn lực để phân tích các công ty công nghệ như Google, Facebook, Amazon..., để làm hình mẫu.

DBS nhận định rằng, hiện nay các tổ chức phát triển mạnh nhất là những nơi cung cấp nền tảng (platform) cho dịch vụ.

Ví dụ, YouTube không sở hữu đài truyền hình nào, nhưng lại có nhiều video nhất. AirBnB không sở hữu khách sạn nhưng lại cung cấp dịch vụ cho thuê nơi lưu trú. Grab cũng không sở hữu chiếc xe hơi nào nhưng vẫn có thể cung cấp dịch vụ vận tải hành khách. Dựa vào những phân tích này, DBS đã tự chuyển đổi thành một nền tảng (platform) cho các dịch vụ ngân hàng.

Khi tuyên chiến với chuỗi siêu thị Walmart của Mỹ, tỉ phú Trung Quốc Jack Ma (tập đoàn Alibaba) từng nói: “Nếu Walmart cần 10 nghìn khách hàng mới, họ cần đất xây nhà kho, xây siêu thị, thuê nhân công. Còn tôi, chỉ cần 2 máy chủ (servers)”. Tại ngân hàng DBS, chiến dịch Digibank mở tại Ấn Độ, tới giữa năm 2017, đã thu về cho ngân hàng một triệu người dùng mới và chỉ cần một máy chủ.

Lưu trữ số hóa thông tin cá nhân là 1 trong 5 chương trình quốc gia thông minh Singapore. Người dân chỉ cần quét vân tay để khai báo mọi thông tin cá nhân. Chính phủ Ấn Độ cũng đang lưu trữ thông tin cá nhân số hóa. Chính vì thế, khi mở rộng sang thị trường Ấn Độ, DBS cam kết chỉ cần khách hàng cung cấp mẫu vân tay là có thể mở tài khoản ngân hàng trên điện thoại thông minh. Khách hàng thậm chí không cần bước chân vào chi nhánh ngân hàng, vẫn có thể thực hiện các giao dịch thanh toán. Thời gian mở tài khoản và thanh toán chỉ còn tính bằng giây.

Hiện hữu trong cuộc sống

Một đặc điểm của các sản phẩm số hóa là chỉ có thể hiển thị trên các màn hình, khó nhận biết nhất là đối với nhóm người ít dùng công nghệ, như người già, trẻ nhỏ. Khắc phục đặc điểm này, DBS thiết kế một số sản phẩm số hóa hữu hình, có thể mang theo người và song hành cùng khách hàng.

Trước đây, như nhiều quốc gia châu Á khác, Singapore là xã hội tiêu tiền mặt. Người dân khó theo dõi dòng tiền đến từ nguồn nào và tiêu vào đâu.

Từ khi chương trình thanh toán điện tử được triển khai qua đề án quốc gia thông minh Singapore, giao dịch thanh toán sẽ thông qua các ứng dụng và mã QR. Riêng đối tượng trẻ em, do chưa mở tài khoản ngân hàng để thanh toán điện tử, vẫn có thói quen tiêu tiền mặt. Ngân hàng DBS thiết kế ra thiết bị có thể gắn vào người (wearable) để phát miễn phí cho trẻ nhỏ. Thiết bị này giúp trẻ tập thói quen dùng công nghệ để kiểm soát tiêu dùng và gắn kết trẻ nhỏ với các dịch vụ số hóa của DBS.

Tại Indonesia, DBS cho triển khai dịch vụ ngân hàng trên xe máy giao hàng. Nhận thấy dịch vụ giao hàng bằng xe máy đang nở rộ tại thị trường nước này, DBS cho cài thiết bị có các app (ứng dụng) giao dịch ngay vào thùng chở hàng gắn sau xe máy. Tiền thu được sau khi giao hàng sẽ đi thẳng vào tài khoản ngân hàng và không tồn tại dưới dạng tiền mặt trôi nổi.

Hai ví dụ trên là minh chứng cho việc tổ chức cần nghiên cứu văn hóa bản địa và thói quen sống của từng nhóm đối tượng khách hàng. Từ đó, thiết kế những sản phẩm thực sự có ích, dễ sử dụng, để những dịch vụ số hóa gắn liền với công việc và cuộc sống của cả những người dân ít dùng công nghệ nhất.

Hai mươi tư nghìn start-up

24 nghìn nhân viên của DBS trên toàn cầu được khuyến khích đưa ra ý tưởng đổi mới công nghệ. DBS dùng một khoản vốn lớn để thực hiện những ý tưởng start-up của nhân viên. DBS tuy đã có truyền thống 50 năm, nhưng vẫn sẵn sàng làm bệ phóng cho những ý tưởng khởi nghiệp non trẻ ngay trong nội bộ.

Cách tuyển dụng tại DBS cũng thay đổi. Quy trình thi tuyển và phỏng vấn truyền thống dần được thay bằng các cuộc thi HackorHire. Vào những ngày cuối tuần, DBS mời những người làm tin học đến tấn công vào hệ thống máy chủ của ngân hàng. Có những tuần có tới 16 nghìn bạn trẻ (hacker) cùng lúc tấn công vào hệ thống. Chỉ những người tìm được lỗ hổng hệ thống mới được mời vào làm việc. DBS còn tổ chức riêng những ngày tuyển dụng dành cho giới nữ để giải quyết bài toán mất cân bằng giới trong những công ty công nghệ.

Với những nhân viên cũ, DBS tổ chức đào tạo lại để nhân viên theo kịp bước phát triển số. Những người học có kết quả tốt được mời tham gia chương trình học chuyên sâu để dạy lại cho đồng nghiệp.

Trước đây, DBS thuê các đối tác bên ngoài thực hiện 85% những việc liên quan đến công nghệ số. Tới năm 2018, cùng với xu hướng tự chủ về công nghệ và bảo mật dữ liệu, 85% công việc đó được chuyển về thực hiện trong nội bộ công ty.

Ba thay đổi nói trên, về cơ bản, đã giúp DBS chuyển đổi hoàn toàn thành một nền tảng cung cấp dịch vụ tài chính trong giai đoạn 2014 - 2018. Tuy cũng có những giai đoạn khủng hoảng trong quá trình chuyển đổi, nhưng ông David J. Gledhill, Tổng Giám đốc Thông tin của DBS cho rằng: “Khủng hoảng là thời điểm tốt nhất để một tổ chức buộc phải thực hiện thay đổi sang hướng phát triển hoàn toàn khác”.

Mục tiêu của DBS là tới cuối năm 2018, 50% dữ liệu được lưu trữ tại đám mây ảo công cộng (Public cloud), số dữ liệu còn lại sẽ được lưu trữ tại đám mây nội bộ. Ngân hàng đã phát triển trên 180 API (ứng dụng trung gian giúp các ứng dụng khác truyền thông tin tới nhau), do đó giảm dần độ phụ thuộc vào công nghệ truyền thông của các công ty khác, đồng thời tăng mức độ tự chủ thông tin.

Với sự thay đổi số hóa này, DBS được ghi nhận đã chuyển đổi tương thích với đề án quốc gia thông minh Singapore. Hiện nay đề án đang tạm dừng từ ngày 21/7/2018 và sẽ tiếp tục được triển khai sau khi đánh giá lại các tiêu chuẩn bảo mật dữ liệu. Những nỗ lực này của DBS là hình mẫu để chuyển đổi trong cách quản lý số hóa dữ liệu trong thời cách mạng công nghiệp 4.0. Tổ chức tài chính JP Morgan nhận xét: “Mô hình của DBS là lá cờ của sáng tạo số trong khối ASEAN, nơi chúng ta tin rằng khối tài chính ngân hàng sẽ vươn lên dẫn đầu trong tiến trình chuyển đổi.”

Và bài học cho báo chí 4.0

Mô hình chuyển đổi từ tổ chức hữu hình sang nền tảng kỹ thuật sẽ trở thành xu thế trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Các tổ chức tự xây dựng các ứng dụng riêng (app và API) để trực tiếp truyền thông tin tức thời từ nội bộ tới đối tượng công chúng mục tiêu.

Báo chí và truyền thông đại chúng sẽ không còn độc quyền trong vai trò trung gian truyền bá thông tin cho các cơ quan, doanh nghiệp. Vai trò phản biện xã hội trở thành giá trị cốt lõi sống còn của báo chí trong nền công nghiệp 4.0.

Cuộc cách mạng nền tảng của DBS hoàn tất trong vòng 4 năm, từ cuối năm 2014 tới đầu năm 2018. Đây cũng là khoảng thời gian các cơ quan khối chính phủ, các doanh nghiệp và cả xã hội Singapore chuyển đổi để tương thích với nền công nghiệp 4.0. Ngành báo chí vừa phản ánh quá trình chuyển đổi này, vừa phải tự thay đổi theo hướng số hóa và cá nhân hóa trong phục vụ người đọc.

Không phải tổ chức nào cũng có tiềm lực tài chính dồi dào như DBS. Nhưng bài học trong quá trình “thông minh hóa” của DBS có thể áp dụng trong các cơ quan báo chí truyền thông, có thể khái quát một số bài học sau:

Thứ nhất, cần xác định rõ tương lai của báo chí tất yếu sẽ là những nền tảng số hóa, trí tuệ nhân tạo, ứng dụng app và API, với các thiết bị có màn hình và có thể di động theo người. Nếu quá trình chuyển đổi số diễn ra, nó sẽ diễn ra rất nhanh, chỉ trong khoảng 4 năm.

Thứ hai, cần nghiên cứu kỹ thói quen, tập quán, văn hóa của đối tượng công chúng và khách hàng mục tiêu để tuỳ chỉnh các dịch vụ kỹ thuật số cho phù hợp, đơn giản, dễ áp dụng, và có ích trong cuộc sống của nhóm mục tiêu.

Thứ ba, tổ chức học tập và bồi dưỡng không ngừng cho lãnh đạo và nhân viên trong nội bộ, để các thế hệ trong cơ quan đều có thể đáp ứng được nhu cầu của cách mạng công nghiệp 4.0.

Theo NCS Mạch Lê Thu/Người làm báo